معنى تبذير ، تدبير و تقتير شخصى از حضرت صادق عليه السّلام پرسيد : اى فرزند پيامبر صلَّى الله عليه و آله و سلم تدبير و تبذير و تقتير چيست ؟ فرمود : تبذير اين است كه همهء اموال خود را صدقه دهى و تدبير اين است كه : مقدارى را صدقه دهى و تقتير اين است كه هيچ صدقه ندهى .
عرض كرد : بيشتر توضيح بفرما ؟ حضرت : مشتى خاك از زمين برداشت و سپس انگشتان خود را باز كرد و دست را سرازير نمود ، به طورى كه خاكى در دستش باقى نماند ، و فرمود : اين است تبذير و بعد مشتى ديگر برداشت و كف دست و انگشتان را محكم گرفت و هيچ از آن نريخت و بعد فرمود : اين است تقتير .
و فرمود : مؤمن كسى است كه از مال خود انفاق كند و از مال مردم پرهيز نمايد . [1] و فرمود : سخاوت نام درختى است در بهشت كه در قيامت هر فرد سخى را بر شاخه‌هاى خود به سوى بهشت حمل مىكند .
و بخل نام درختى در آتش است كه بخيلان را به وسيلهء شاخه‌هاى خود ، به دوزخ مىبرد . [2] و فرمود : ديدم بر در بهشت نوشته بود كه تو بر هر بخيل و رياكار و عاق [3] و سخنچين حرامشده‌اى . [4]

[1] قال النّبى صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم : المؤمن من كان بماله متبرّعا و عن مال غيره متورّعا .
[2] قال النّبى صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم : السّخاء اسم شجرة في الجنّة ترفع يوم القيامة كلّ سخىّ الى الجنّة باغصانها و البخل شجرة في النّار تقود باغصانها كلّ بخيل الى النّار .
[3] كسى كه مورد خشم پدر و مادر و به قول برخى پيامبر و امام و استاد و فرزند ، قرار گيرد . ( م )
[4] قال النّبى صلَّى اللَّه عليه و آله و سلم : رأيت على باب الجنّة مكتوب انت محرّمة على كلّ بخيل و مرائى و عاق و نمّام .

372