حسن ظنّ و اميدوارى به خدا و خوش رفتارى و آزار ندادن ديگران . [1] زيرا خداوند كسى را پس از توبه عذاب نمىكند ، مگر به واسطهء سوء ظن به خدا و عدم اميدوارى به او و بد اخلاقى با مردم و غيبت مؤمنان ، و خداوند طبق گمان بنده نسبت به او عمل مىكند ، چرا كه او كريم است و شرم دارد كه مخالف حسن ظنّ و اميدوارى بنده رفتار نمايد .
بنا بر اين گمان خود را نسبت به خدا ، نيكو سازيد و به آنچه نزد اوست ، رغبت جوييد ، زيرا خودش مىفرمايد :
* ( الظَّانِّينَ بِالله ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ الله عَلَيْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَساءَتْ مَصِيراً ) * [2] : مردان و زنان منافق و مشرك را كه به خدا گمان بد مىبرند ، مجازات كند ( آرى ) حوادث ناگوارى ( كه براى مؤمنان انتظار مىكشند ) تنها بر خودشان نازل مىشود ! خداوند بر آنان غضب كرده و از رحمت خود دورشان ساخته و جهنم را براى آنان آماده كرده ، و چه بد سرانجامى است ! يكى از بزرگان دوستى داشت ، پس از اينكه از دنيا رفت ، او را در خواب ديد و از او پرسيد : خدا با تو چه كرد ؟ گفت : به سبب حسن ظنّى كه نسبت به او داشتم مرا آمرزيد و گناهانم را محو كرد .
لطف و رحمت وسيع خداوند نقل است كه يكى از مؤمنين همواره از خدا طلب مىكرد كه او را از

[1] قال الصادق عليه السّلام : و اللَّه ما اعطى مؤمن خير الدّنيا و الآخرة الَّا بحسن الظَّن باللَّه و رجائه له و حسن خلقه و الكف عن اعراض النّاس فانّ اللَّه تعالى لا يعذّب احدا بعد التّوبة و الاستغفار الَّا بسوء ظنّه و تقصيره في رجائه و سوء خلقه و اغتيابه للمؤمنين .
[2] فتح / 5 .

281