اصناف فقرا و انواع خيرات و صدقات ، اختيار يك دينار بلكه اختيار توليت و نظارت و وكالت به هيچ وجه از براى ذوى الحقوق باقى نگذارده و تمام را خود متصرف شده و تمام ملوك را اموات قبور بى حسّ و حركت ، زنده به گور كرده و مىكنند و اسم آن را نظم و نسق و امنيّت و عدالت مىگذارند .
اين گونه نظم و نسق و عدالت و امنيت نيست بلكه از قبيل سالبه به انتفاء موضوع است [1] و اشبه شىء به طبابت طبيب مجنون كه طبابت و علاج مجانين به چوب زدن مىكند تا به حدى كه از حس و حركت انداخت آنان را ، آن وقت مىگويد جن مجنون را بيرون كردم و او را عافيت و راحت دادم ، سر وقت مجنون كه مىروند مىبينند او را كه از شدت زدن مرده .
نظم و نسق و طبابت و حكمت و حكومت و علم و معرفت و سياست و كفايت فرنگيان و مطلق ديوانيان دولتى تمام از اين قبيل ، مغلطه و مضحكه و مسخره است . چنانچه صنايع مصنوعه آنها هم تماما از قبيل و اثمه أكبر من نفعه [2] * ( لا يُسْمِنُ وَلا يُغْنِي مِنْ جُوعٍ ) * [3] يا از قبيل فنون سحر و شعبده و نيرنگ بازى و چشمبندى است و خيالات * ( يُخَيَّلُ إِلَيْه مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّها

[1] سالبه به انتفاء موضوع : سلب نسبت حكميهء محمول است از موضوع ، از آن جهت كه موضوع در خارج وجود ندارد تا محمول براى آن ثابت باشد مثلا در قضيه احمد عالم است احمد موضوع و عالم محمول است وقتى احمد وجود نداشته باشد عالم بودن احمد معنى ندارد زيرا وقتى موضوع ( احمد ) منتفى باشد ، محمول بطور قطع منتفى خواهد بود .
[2] اشاره به آيه 219 بقره پيرامون شراب و قمار مىباشد كه مىفرمايد * ( قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنافِعُ لِلنَّاسِ اشاره به اين است كه به هر نحو مضرات آنان از فوايدشان بيشتر است .
[3] غاشيه : 7 - نه فربه كند ، و نه گرسنگى را باز دارد .

276