دويّم آن است كه نصب نبى اصلح به حال عباد است زيرا كه مشتمل است بر منافع لا تحصى و صدور اصلح بر خدا لازم است زيرا كه ترك آن مرجوح است و ترجيح مرجوح بر راجح قبيح است [1] .

[1] خواجه طوسى در آغاز مقصد چهارم تجريد پيرامون فوائد بعثت انبياء مىنويسد : البعثة حسنة لاشتمالها على فوائد كمعاضدة العقل فيما يدل عليه و استفاده الحكم فيما لا يدلّ و ازالة الخوف و استفاده الحسن و القبح و المنافع و المضار و حفظ النّوع الانسانىّ و تكميل اشخاصه بحسب استعداداتهم المختلفة و تعليمهم التّضايع الخلفيّة و الاخلاق و السّياسات و الاخبار بالعقاب و الثّواب فيحصل اللطف للمكلَّف نيكى بعثت انبياء يك مسأله روشنى است كه غالب ارباب ملل و فلاسفه و الهيّون به آن معتقدند بت پرستان و براهمه آن را انكار مىنمايند خواجه فوائد بعثت را به نحو موجز ذكر نموده كه با توضيح مختصر بيان مىشود 1 - عقل گاهى در قضاوت استقلال دارد و گاهى غير مستقل است . در اين كه آفريننده اى وجود دارد و آفريننده داراى علم و قدرت است عقل مستقلا حكم مىنمايد امّا در احكام فرعى مانند اين كه روزه در رمضان واجب است و در عيد فطر حرام ، عقل از خود استقلالى ندارد در مورد اوّل فايده بعثت تأييد حكم عقل و در مورد دوّم استفاده كامل از بيان پيامبر است . 2 - انسان وقتى خود را بنده خدا حس مىكند در انجام برخى اعمال خود مردّد مىماند و نمىداند كه آيا عملى كه انجام داده موجب رضاى معبود است يا عامل خشم او . بعثت وسيله اى است كه اعمالى كه رضاى خداوند را تحقق مىبخشد يا خشم حضرت حق را مىآفريند بيان مىدارد و اين است معنى جمله ( و ازالة الخوف ) 3 - افعال بعضى زشت است و بعضى زيبا كه عقل در شناخت همه زشتىها و زيباييها استقلال ندارد انبياء وسيله اى براى شناخت آنها هستند . 4 - در مورد خوراكىها نيز بعضى نافع و برخى زيان آور است كه عقل همه آنها را درك نمىكند مگر به وسيله تجربه‌هاى بسيار كه آن هم براى انسان به نحو كامل ميسر نيست ، با بعثت انبياء سود و زيان اشياء نيز مشخص مىشود . مانند نحوهء تقسيم ارث يا حرام بودن ماهى بدون پولك و . . شايد فايده سوّم و چهارم به يك منشأ برگردد و بگوئيم اولى معنوى و دوّمى مادّى است . 5 - چون انسان نيازمند به زندگى اجتماعى است محتاج قانون است و چون بشر بخاطر عدم تسلَّط كامل به نيازهاى مادّى و معنوى خويش نمىتواند قانونى همه جانبه را براى خويش تدوين كند ناچار بايد اين قانون از طرف شخصيّت ممتازى كه امتيازش بر ساير افراد مسلم باشد وضع شود و براى تسليم شدن ساير انسانها بايد اين امتياز الهى باشد و از طريق معجزه به اثبات برسد و چنين شخصيّتى جز پيامبر كسى ديگر نمىتواند باشد . 6 - چون بشر از نظر درك كمالات و تحصيل معارف مختلفند و هر يك بايد به حسب استعدادات تربيت شده و پرورش يابند بعثت پيامبران ضرورت مىيابد . 7 - فنون مختلف صنعت عاملى است براى رفع نياز بشر و بر اساس مدارك تاريخى بنيانگذار برخى صنايع حسّاس و دقيق انبياء بوده‌اند . پس يكى از فوائد بعثت انبياء تعليم صنايع و فنونى بوده كه بر بشر پوشيده بوده است . 8 - فضايل اخلاقى و تأديب انسانها وسيله تعالى نوع بشر است كه اين مهم با بعثت پيامبران تحقّق مىيابد . 9 - آگاهى انسانها به پاداش و كيفر اعمال وسيله كمال انسان و وصول به صراط مستقيم است و چون انبياء به پاداش و كيفر اعمال آگاهند پس بعثت آنان وسيله رسيدن انسانها به كمال حقيقى است كه لطف خداوند براى بندگان محسوب مىشود . هر چند همه موارد بالا لطف الهى است . ( براى اطلاع كامل ر . ك به علم كلام تأليف سيّد احمد صفائى ج 2 ص 32 - 47 و شرح تجريد ص 81 - 485 )

116