مقصد چهارم [1] : در عدالت باين معنى كه صادر نمىشود از خدا افعال قبيحه از ظلم و غيره و آن چه از خدا صادر مىشود از تكوينيّات و تكليفيّات تماما همه جميل و حسن و معلَّل

[1] مقصد چهارم ( عدل الهى ) مىدانيم كه عدل يكى از صفات فعل الهى است و بهتر بود در بحث صفات الهى مورد بررسى قرار مىگرفت . هر چند كه متأخّرين از متكلَّمين صفت عدل را جداى از مباحث صفات امام در مبحث توحيد مورد بررسى قرار مىدهند ولى متقدّمين معمولا پس از بررسى سه اصل توحيد و نبوّت و معاد يا پس از توحيد و نبوّت و امامت مىآورند كه حضرت ايشان روش سوّم را برگزيده است . به هر نحو علَّت اين كه بحث عدل بطور تفصيل در كتب كلامى مورد بررسى قرار مىگيرد بخاطر اختلاف فكرى بين عدليه ( شيعه و معتزله ) و اشاعره يا مجبّره است و ريشه مطلب هم در حسن و قبح عقلى و اعتبارى مىباشد به اين تفصيل كه شيعه و معتزله معتقدند عقل در تشخيص حسن و قبح افعال صلاحيت دارد خواه پيرامون آن فعل چيزى از شرع رسيده باشد يا نرسيده باشد . امّا عدّه اى عقل را در تشخيص خوبيها و بديها غير صالح قلمداد كرده و گفتند آن چه شرع آن را نيك بداند نيك است و آن چه شرع آن را بد بداند بد است . كار خداوند ميزان عدل است نه كارهاى خداوند بر اساس عدل صورت مىگيرد . در اين صورت توصيف خداوند به عادل لزومى ندارد هر كارى خداوند انجام دهد عدل است خواه از نظر ما عدل باشد يا ظلم اين انديشه كه به اشاعره نسبت داده مىشود . وسيله اى شد تا دو گروه معتزله و شيعه اصل عدل را به عنوان يكى از صفات الهى بر اساس حسن و قبح عقلى و ذاتى مورد بررسى قرار دهند . حضرت ايشان در اثبات عدل الهى از اين جمله استفاده فرموده‌اند كه « دليل بر اين از عقل و شرع واضح است زيرا كه ظلم و فعل قبيح از صفات ممكنات است . . » در اين مطلب همان توضيحات بالا را بيان فرموده‌اند كه بر اساس حسن و قبح عقلى ثابت است كه ظلم عقلا قبيح و عدل عقلا نيكو است و شرع هم عدل را نيكو شمرده و به آن دستور داده و از ظلم نهى فرموده بعلاوه منشاء ظلم يا ناتوانى و احتياج ظالم و يا نقص و جهل او مىباشد كه خداوند از همه اينها مبرّاست . براى اطلاع بيشتر از بحث عدل الهى علاقمندان را به كتاب عدل الهى شهيد مطهّرى ارجاع مىدهيم .

160