شب و روز و يا در مورد سير ماه و مانند آن نيست .
بنابر اين ، ايمان به قضاء و قدر تكوينى ، همان ايمان به قانون عليت و سلسله نظام علت و معلول و حدود و كيفيت و كميات آنهاست كه در واقع مشتمل بر دو مطلب است : نخست اينكه بدانيم هيچ حادثه اى در عالم بدون علت نيست و حتى مقدار و كيفيت حادثه ، بستگى به مقدار و كيفيت علت آن دارد . و ديگر اينكه :
بدانيم سرچشمه همه موجودات و علت العلل همه پديده ها و آفريده ها ( خداوند ) است و همه از وجود او سرچشمه مى گيرند ، كه ايمان به ( قضاء و قدر ) به اين معنا هيچ گونه اثر تخديرى كه ديگران ادعا كردند را به دنبال نخواهد داشت .
2 - ( قضاء و قدر تشريعى ) : منظور از ( قضاء و قدر تشريعى ) همان فرمان الهى در تعيين وظايف فردى و اجتماعى انسانها و مقدار و حدود اين وظايف است ، مثلا مى گوييم نماز واجب است ( اين يك فرمان الهى و قضاى تشريعى است ) سپس مى گوييم : مقدار نماز در هر شبانه روز ( هفده ركعت ) است ( اين يك قدر الهى و تشريعى است ) و مى گوييم : زكات و پرداختن حقوق نيازمندان ، واجب است ( اين قضاء است ) سپس مى گوييم مقدار آن ده درصد و گاهى پنج درصد و گاهى دو و نيم درصد است ( اين قدر است ) .
در قرآن مجيد ( قضاء و قدر ) به معناى دوم نيز آمده است ، مثلا :
( و ما كان لمؤمن ولامؤمنة اذا قضى الله ورسوله امرا ان يكون لهم الخيرة من امرهم ) . [1] طبق اين آيه ، هرگاه خدا و پيامبر ، دستورى درباره چيزى صادر كنند ، كسى اختيارى از خود در تغيير آن ندارد ( در اينجا قضاء به معنا دستور تشريعى است ) و يا آمده است كه : ( وقضى ربك الا تعبدوا الا اياه وبالوالدين احسانا ) . [2]

[1] - سوره احزاب ، آيه 36 .
[2] - سوره اسرى ، آيه 23 .

99