( قدر تكوينى ) مى باشد ، بنابراين ، به طور خلاصه : يك معناى قضاء و قدر ، به رسميت شناختن قانون علت و نظام خاص علت و معلول است .
روشن است كه حكم و فرمان در جهان تكوين ، همان انجام دادن يك موضوع است ، خواه اين كار بدون واسطه ( و به اصطلاح بالمباشره ) انجام گيرد يا با واسطه ( و به اصطلاح بالتسبيب ) بنابر اين ، قضاى الهى ، تمام كارهايى است كه به فرمان خداوند در جهان هستى صورت مى گيرد ، خواه بدون واسطه باشد و يا با استفاده از نظام علت و معلول . و قدر الهى نيز اندازه گيرى اين حوادث ، در عالم تكوين است .
به عنوان مثال : تولد يك فرزند از تركيب نطفه پدر و مادر ( اسپرم واوول ) يك فرمان تكوينى و قضاء الهى است ، در حالى كه لحظه تولد و چگونگى آن و مشخصات كودك ، قدر الهى است .
در آيات قرآن نيز ( قضاء و قدر ) كرارا به اين معنا آمده است : ( فقضاهن سبع سموات ) . [1] طبق اين آيه ، ايجاد آسمانهاى متعدد ، يك قضاى الهى است .
و در آيات متعددى مى خوانيم ( اذا قضى امرا فانما يقول له كن فيكون ) [2] ( قضاء ) همانند ( قول و امر ) ( كه در اين آيات وارد شده ) چيزى جز فرمان خلقت و آفرينش و نظام علت و معلول نيست ) در مورد ( قدر ) نيز آيات متعددى بر معناى ياد شده تأكيد دارد : ( والله يقدر الليل والنهار ) [3] و يا ( والقمر قدرناه منازل ) . [4] احتياج به تذكر ندارد كه ( قدر ) در اين آيات ، چيزى جز اندازه گيرى در مورد

[1] - سوره فصلت ، آيه 12 .
[2] - سوره بقره ، آيه 117 ، سوره آل عمران ، آيه 47 ، سوره مريم ، آيه 35 .
[3] - سوره مزمل ، آيه 20 .
[4] - سوره يس ، آيه 39 .

98