4 - تبيين فلسفى بحث قضاء و قدر و نظرات پيرامون آن به طور كلى درباره حوادثى كه در جهان واقع مى شود ، مى توان سه گونه نظر داد :
اول اينكه : بگوييم : حوادث ، با گذشته خويش هيچ گونه ارتباطى ندارند ، هر حادثه در هر زمان كه واقع مى شود مربوط و مديون امورى كه بر او تقدم دارند ( چه تقدم زمانى و چه تقدم غير زمانى ) نيست ، نه اصل وجود او به امور قبلى مربوط و متكى است و نه خصوصيات و شكل و مختصات زمانى و مكانى و اندازه و حدود او مربوط به گذشته است و در گذشته تعيين شده است . البته با اين فرض ، سرنوشت معنا ندارد . سرنوشت هيچ موجودى قبلا ، يعنى در مرتبه وجود يك موجود ديگر ، تعيين نمى شود ، زيرا رابطه وجودى ميان آنها نيست . مطابق اين نظر ، بايد اصل عليت را يكسره انكار كنيم و حوادث را با گزاف و اتفاق ، توجيه كنيم .
اصل عليت عمومى و پيوند ضرورى و قطعى حوادث با يك ديگر و اين كه هر حادثه اى تحتم و قطعيت و همچنين تقدر و خصوصيات وجودى خود را از امرى يا امورى مقدم برخود گرفته است ، امرى است مسلم و غير قابل انكار . اصل عليت و اصل ضرورت على و معلولى و اصل سنخيت على و معلولى را از اصول متعارفه

37