رسيدگى شود ، كام را خنك مى كند و به انسان ، وقار مى دهد و حماقت را از بين مى برد و گمشده را پيدا مى كند و انسان را از تردد و دو گانگى نجات مى دهد و از توقف باز مى دارد و مدارا مى كند انسان را تا جايى كه خالص مى شود و همت او عالى مى گردد و نفس او عزيز و ذلت ناپذير و مستقل مى شود و قريحه ها سرشار و پاك مى شود ، البته مشروط به اينكه هواهاى نفسانى بر آنها پيروز نگشته و آنها بر نفس خود غالب آيند و به آنها توفيقى خاص و طبعى عالى و اشتغالات مفيد و اميدهاى صحيح كه انديشه آنها در توان باشد و وسائل ديد آنها كاملا آماده و مهيا باشد ، عنايت شود .
و اما آنچه را كه من و غير از من به خود نسبت مى دهيم بر اساس عقل بازارى ( عقل معمولى ) است ، پس سر منشأ آنها عجز و ناتوانى است كه از كثافتهاى به هم تركيب شده نشأت گرفته و چه بسا نفسى نفس خود را مكر كند ، پس اشتباهى مرتكب شود كه به موجب آن سرافكنده گردد .
اگر نفس به معاشرت عادت نكند ، هرگز خير از زبان او بر دست او افاضه نمى شود ، پس اگر افاضه كند در حالى است كه صورت او از بى شرمى برافروخته و يا افاضه مى كند در حالى كه هنوز چهره اش از زشتى خواب آلوده است و يا افاضه مى كند در حالى كه زبانا متوكل است ، اما بر لفظ اعتماد و تكيه نموده است و يا افاضه مى كند در حالى كه عقل و خرد او مغشوش است كه اوهام ، او را غافل نموده است .
به جان خود سوگند ، شاخى كه با او به جنگ بر مى خيزد و دشمنى را كه با او به مخاصمه مشغول بوده و جدال مى كند ، اگر عقل بازارى او ، او را به آن وعدها و وعيدها و كيفرها - وعده و وعيد و كيفرى كه واقع مى شوند بر آنچه كه حتما اتفاق مى افتد - ، وعده دهد ، هر آينه مى بيند كه وقت بسيار كم و گردنبند خفه كننده است ، و همانا زنجيرى است كه انسان را زندان مى كند و نجات از آن بسى مشكل

222