وقتى كه باز مى كند ، مى بينند مار بزرگى در ميان آن بود ، حضرت فرمود : مقدر بود كه اين مار ، پير مرد را بزند ولى صبح صدقه داد و اين بلا را دفع كرد . ( شايد اين پيشگويى ، به خاطر نشان دادن نمونه عينى تأثير صدقه به اصحاب بوده است ) .
توجيه وتبيين قضاء و قدر حتمى و غير حتمى بعد از آنكه دانستيم طبق منطق قرآن و روايات ، دو جور سرنوشت و قضاء و قدر ، در كار است ، حتمى و غير حتمى ، اين پرسش مطرح مى شود كه معناى قضاء و قدر حتمى و غير حتمى چيست ؟ اگر حادثه خاصى را در نظر بگيريم ، يا علم ازلى حق و اراده او به آن حادثه تعلق گرفته است يا نگرفته است ؟ اگر تعلق نگرفته است ، پس قضاء و قدر در كار نيست . اگر تعلق گرفته است ، حتما بايد واقع شود و الا لازم مى آيد علم حق با واقع مطابقت نكند و تخلف مراد از اراده حق گردد كه مستلزم نقصان و ناتمامى ذات حق است .
به بيان جامع تر ، در واقع ( قضاء و قدر ) عبارت است از : انبعاث و سرچشمه گرفتن همه عمل و اسباب از اراده و مشيت و علم حق كه علة العلل است . و به اصطلاح : ( قضاء ) عبارت است از علم به نظام احسن كه منشأ و پديد آورنده آن نظام است .
والكل من نظامه الكيانى * ينشأ من نظامه الربانى و از طرفى - چنان كه مى دانيم - قانون عليت عمومى ، ضرورت وحتميت را ايجاب مى كند ، لازمه قانون عليت اين است كه وقوع حادثه اى در شرايط مخصوص مكانى و زمانى خودش ، قطعى و حتمى و غير قابل تخلف بوده باشد .
همان طور كه واقع نشدن او در غير آن شرايط نيز حتمى و تخلف ناپذير است ، و چون

104