شده‌ايم با سازگاران شما ، و مصداق واقعى جنگ و پيكار شده‌ايم با محاربين شما .
يوم : بحسب اصل لغت يا از اول طلوع آفتاب است تا غروب او - چنانچه مشهور لغويين است ، و مطابق با اصطلاح حكماى فرس و علماى هيئت و حساب - يا از اول طلوع فجر است تا غروب ، چنانچه ابن هشام در ( شرح كعبيه ) تصريح به او كرده ، و ظاهر اينستكه تفسير ثانى تحديد يوم شرعى است نه تعيين معنى لغوى ، و اين بى بضاعت در منظومه ( ميزان الفلك ) تلويحى به اين معنى كرده مىگويد :
واليوم من طلوع جرم الشمس * الى غروبها بزعم الفرس كذاك في النجوم والحساب * وذاك في السنة والكتاب يؤخذ من طلوع فجر صادق * الى ذهاب حمرة المشارق و تفصيل اين جمله كه غايت نهار زوال حرمت است - كما هو الحق المعروف من مذهب الاماميه - يا غروب قرص - چنانچه مذهب اهل سنت است ، وشرذمه‌اى از علماى شيعه نظر به اخبارى كه محمولند بر تقيه يا اخبار قول سابق مفسر و حاكم بر آنها است مايل يا قائل به او شدند - بيرون وظيفه اين شرح است ، و گاه باشد كه يوم در مطلق زمان استعمال شود چنانچه ابن هشام در ( شرح كعبيه ) تصريح به او كرده ، و از سيبويه نص به او حكايت شده ، و استشهاد نموده به اينكه مىگويند : " انا اليوم افعل كذا " و وقت حاضر را اراده مىكنند ، و از اين قبيل است " تلك ايام الهرج " چنان كه بعض شراح ( قاموس ) گفته‌اند ، واكثر لغويين وادبيين به اين معنى تنصيص نموده اند ، و استعمال او در لفظ " يوم القيامه " اظهر اين است كه مبنى بر همين معنى باشد نه به ملاحظه طلوع و غروب كه وقوف بر ظواهر عبارات مذكوره اخذ آنها است ، در حقيقت يوم اگر چه ممكن است بگوئيم كه حقيقت يوم مدت ظهور شمس است در نصف مرئى فلك ، واخذ طلوع و غروب به جهت اشاره به حال افراد معهوده از او است در خارج ، و بنابراين يوم

308