وحدانى به وحدت حقيقيه است كه به هيچ وجه من الوجوه فاصله نيارند ، چه رونق عمل و روحانيت عبادت به حضور قلب و اقبال خاطر و اجتماع حواس و توجه باطن است و در جميع أجزاء و شرايط ، و البته اشتغال به كار ديگر موجب زوال آن كيفيت و بطلان آن خاصيت خواهد شد ، مگر اينكه اشتغال به عبادت ديگر منافى با حضور و توجه در آن عمل نباشد ، چنانچه در حديث بذل خاتم در حال ركوع از حضرت ولايت مرتبت - سلام الله عليه وعلى من انتسب اليه - كه موجب نزول آيه كريمه " انما وليكم الله ورسوله والذين . . . " تا آخر آيه ( 55 مائده 5 ) شد .
از ابو الفرج عبد الرحمن بن الجوزي الحنبلي البغدادي الواعظ پرسيدند كه آن حضرت چگونه با كمال اقبال به صلاة متوجه به سائل شده انفاق زكات فرموده ؟ در حل اشكال و جواب سؤال تمثل به اين أشعار جست ، و انشاد كرد :
يسقى ويشرب لا تلهيه شكرته * عن النديم ولا يلهوا عن الكأس اطاعه سكرة حتى تمكن من * فعل الصحاة فهذا أفضل الناس ولى دانشمندان نكته شناس مىدانند كه اين مقام ارزانى هر كس نخواهد شد ، بلكه شايسته اولياى كبار است كه در مرحله بندگى و مقام عبوديت مظهر صفت " لا يشغله شأن عن شأن " شده اند ، و اين خاصه آن بزرگوار و پيروان مخصوص او است ، كه به قدم صدق و صفا بجميع مراتب وجود اقتفاى به آثار و اقتباس از انوار ائمه اطهار كرده اند ، و از كلمات قصار اين قاصر است " ما كل صيد غزالة ولا كل نجم عزاله " والله ولي التوفيق .
فائده - 9 - از جمله مقررات در علم اصول آن است كه اگر اتيان به مركبى كه مشتمل

120