نشده ، و از اين اختلافات كه در صدر حديث شنيدى ، و بعضى آنها را در حاشيه زيارت ثبت كردم معلوم مىشود كه عبارت ( بحار الانوار ) [1] كه بعد از ذكر سند ( مصباح ) كه بعد از نقل عبارة ( كامل الزيارة ) آورده و گفته : " و ساق الحديث نحوا مما مر " خالى از مسامحه مخله بفهم روايت نيست .
بالجمله چون بر متن و سند حديث شريف كما هو حقه اطلاع يافتى ما در اين باب در دو مقصد گفتگو داريم :
مقصد اول : در سند حديث شريف و كلام در او در دو فصل است :
فصل اول در تعريف حال آحاد رواة اين حديث ، و بيان حال او بحسب اصطلاح ، و از جهت اعتبار و ضعف است .
اما روايت شيخ تفصيل او چنان است كه : شيخ عليه الرحمة از محمد بن اسماعيل نقل كرده ، و معلوم است كه اين اسلوب نقل از كتاب او است ، و كتب در آن زمان قطعى يا اطمينانى بوده ، و واسطه محض اتصال سند ذكر مىشد ، - ( پس اگر طريق ضعيف هم باشد با صاحب كتاب ضررى ندارد ) - [2] ولى در اين مقام محتاج به اين تقريب نيستيم ، چه طريق شيخ رحمه الله به محمد بن اسماعيل صحيح است به تصريح علامه و غير او ، بلكه حاجت به تأمل ندارد ، چه شيخ از مفيد نقل مىكند ، و او از صدوق ، و او از پدرش ، و او از احمد بن محمد بن عيسى ، و از از محمد بن اسماعيل ، و اين طبقه همه اكابر مشايخ اماميه باشند

[1] ج 98 / 294 ط بيروت .
[2] پس اگر طريق تا صاحب كتاب ضعيف هم باشد ضررى ندارد .

64