روايت از كتب جمهور است ، از اينكه امام صادق ( ع ) ، ابو بكر را صديق توصيف كرده باشد ، خالى است .
بنابراين خصم دو مرتبه دروغ گفت : اوّل - آنجا كه گفت : هر آنچه در كشف الغمه آمده ، از كتب شيعه است . دوم - در نقل از امام صادق ( ع ) كه آن حضرت ابو بكر را صديق توصيف كرده است ، آنجا كه امام فرمود : « ابو بكر مرا دوبار زاييد . » اين مطلب و مانند آن موجب شده كه به نقل اينان ايمان نداشته باشيم .
امّا آنچه كه از حاكم نقل كرده ، اگر هم صحيح باشد ، باز عليه ما حجت نخواهد بود .
زيرا حاكم و رجال حديث وى از جمهورند و مجرد تمايل و گرايش وى به تشيع يعنى اينكه وى اظهار عداوت و كينه با امير المؤمنين ( ع ) نمىكرد و قدرى انصاف داشت ، ما را ملزم نمىكند كه هر آنچه را كه او از گروه خود نقل مىكند ، بپذيريم .
امّا آن دو جهتى كه در مورد ترك پاسخ مصنّف از سوى علماى خود گفته ، حق مطلب جهت دوّم است كه پيروى از اين كلام و اشاعهء آن منجر به گسترش دامنهء مخالفت مىگردد . چه حقيقت آشكار مىشود و غفلت مردمان غافل از بين مىرود . لذا گفته‌اند :
هر گاه ذكرى از آنچه بين صحابه اتفاق افتاده ، به ميان آيد ، سكوت كنيد . زيرا اگر بحث كنند ، حق پوشيده نخواهد ماند و پرده از چشم دلها به كنار خواهد رفت ليكن به ظن و تخمين قانع شدند و با چشم تدبّر و انصاف به ارشاد و راهنمايى دانشمندان شيعه اماميه ننگريستند ، گويا نشنيدند كه خداوند سبحان اوّلين را چنين مذمّت كرده : * ( « إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ » ، [1] پس بر هر مكلَّفى لازم است كه در پى حق باشد و كاملا تحقيق كند و همچون كسى كه در صدد رهايى خويشتن در روز قيامت است ، كاملا دلايل را مورد دقّت و ملاحظه قرار دهد و به صرف دستيابى به صورت ظاهرى ردّ و نقض بسنده نكند .
عجيب است كه خصم به مصنّف نسبت تعصّب مىدهد و خود را به انصاف و تأدب نفس مىستايد ! با اينكه ديديد در سخنانش چگونه به ناسزاگويى و شتم ديگران پرداخت و عملا دروغ گفت . شگفتتر از آن نسبت كلمات ركيك به مصنف ( ره ) و اينكه علوم عربى را نمىشناخته تا چه رسد به اينكه به حد بلاغت رسيده باشد ! و حال اينكه كلام خود او مشتمل است بر انواع اشتباه و غلط ، مثل وصف ( ميتاء ) براى سنن ( سنتهاى

[1] انعام / 116 - يونس / 66 .

95