مىدانستم ، كدام مجلس گنجايش اين همه آدم را دارد ؟ و اگر منظورش مجلس حديث است ، چگونه صدايش به آنان مىرسيده است ؟ ! جز در خواب و خيال ! سخيفتر از آن مطلبى است كه در ( يب ) و ( ن ) آمده است كه مىگويد : از وى پرسيدند : آيا با هزار زن ازدواج كرده اى ؟ گفت : بلكه بيشتر ! زيرا از نظر آنان متعه ( نكاح موقت ) حرام است و خداوند هم از داشتن بيش از چهار همسر دائمى ، در يك زمان نهى فرموده است ! پس چگونه امكان دارد كه با بيش از هزار زن پى در پى ازدواج كرده باشد ؟ ! م د ت س - عمرو بن مسلم جندى يمامى صاحب طاوس : ( يب ) : ابن خراش و ابن حزم گفتند :
ناچيز است . ابن المدينى گفت : يحيى بن سعيد ، نام وى را برد و دستش را حركت داد و گفت : هشام بن جبير از او بهتر است . به او گفتم : آيا حديث هشام را دور اندازم ؟ گفت :
بلى . عبد الله بن احمد گفت : آيا عمرو بن مسلم ضعيفتر است يا هشام بن جبير ؟ وى عمرو را ضعيف خواند و گفت : هشام به نظرم بهتر است . من مىگويم : در شرح حال هشام - ان شاء الله تعالى - خواهد آمد كه ابن معين او را بسيار ضعيف دانسته است .
ت ق - عمرو بن واقد دمشقى ( وابسته بنى اميه ) : فسوى از دحيم روايت كرده كه بزرگان ما از وى حديث روايت نمىكردند و گويا در دروغگويى عمرو ، شك نداشت . مروان طاطرى ، گفت : كذّاب است . دار قطنى گفت : متروك است . ( ن ) : هالك است . ابو مسهر گفت : ناچيز است . ( يب ) : ابو مسهر گفت : دروغ مىگويد . ( خ ) و ابو حاتم و دحيم و يعقوب بن سفيان گفتند : ناچيز است . ( س ) و برقانى گفتند : متروك است .
س ق - عمران بن حذيفه : ( ن ) : ناشناخته است . ( يب ) : يكى از افراد مجهول است .
خ د س - عمران بن حطان سدوسى : - خداوند او را لعنت كند و عذابش را دو چندان گرداند - ( يب ) : دار قطنى گفت : به دليل سوء عقيده و خباثت مذهب ، متروك است . مبرد در الكامل آورده : وى رئيس ، فقيه و خطيب شاخه قعديه از صفريه ( خوارج ) است . در ( يب ) : مىگويد : گروه قعديه ، معتقد به جنگ با امراى جور نيستند بلكه فقط در حدّ توان خود با امراى جور مخالفت مىكنند ، با اين حال خروج بر حاكم را مىستايند . امّا ابو الفرج اصفهانى مىگويد : چون از جنگ عاجز گرديد ، قعدى گرديد . من مىگويم :
بخارى چه عذرى در احتجاج به حديث وى دارد كه از داعيان نفاق و مذهب سوء ، بود .
از نظر اهل سنت هر كس مبلَّغ مذهبى غير از مذهب آنان باشد ، روايتش بى اعتبار است ، اگر چه ابو داود گمان برده كه حديث خوارج از ساير گروهها صحيحتر است ، گذشته از اين در ( يب ) : آن را رد كرده و مىگويد : « اين حكم مطلق نيست . ابن ابى حاتم از قاضى

58