ديگرى از عبد الرزاق و ابن ابى شيبه كه در كنز العمال آمده است [1] . مالك در موطأ روايتى نقل كرده كه فقط لقب ذو الشمالين را آورده است [2] . وى اين روايت را در بابى تحت عنوان « وظيفهء كسى كه از روى سهو در ركعت دوّم سلام داده » آورده است . اين روايت هم در دلالت بر يكى بودن ذو اليدين و ذو الشمالين همچون ساير روايات است .
روايت عمران بن حصين كه دلالت مىكند ذواليدين ، خرباق است ، بر تعدد دلالت ندارد . زيرا احتمال مىرود كه خرباق لقب عمير بن عبد عمرو باشد . اين احتمال را اين مطلب نزديك مىگرداند كه آنان براى خرباق پدرى ذكر نكرده‌اند ، بلكه علماى رجال آنان مىگويند : خرباق سلمى و ديديد كه عمير هم به قبيله سليم منسوب است . چه همانطور كه در استيعاب آمده ، سليم يكى از اجداد وى است . خلاصه كلام اينكه اين روايت توان اثبات تعدد را در مقابل آن روايات ندارد . پس روشن شد كه صحيح آن است كه گفته شود : ذواليدين و ذو الشمالين يك نفر است . چنانكه زهرى هم همين نظر را دارد .
در كتاب استيعاب در شرح حال ذو اليدين آورده : « زهرى با علمى كه به مغازى ( جنگها ) داشت مىگفت : او ذو الشمالين است كه در بدر كشته شد و داستان ذو اليدين در صدد نماز پيش از بدر بود . پس از آن امور سر و سامان گرفت . » در ادامه در كتاب استيعاب مىگويد : « اين داستان نزد اكثر علما وهم است . » دليل وهم ، چنانكه از اوّل كلامش معلوم است ، اينست كه وى روايت صحيح از ابو هريره دارد كه ذو اليدين در مورد نماز به پيامبر ( ص ) مراجعه كرد . پس بايستى ذو اليدين غير از ذو الشمالين باشد . زيرا ابو هريره در سال خيبر اسلام آورد و حال اينكه ذو الشمالين در بدر كشته شد . با توجه به صراحت روايات بر يكى بودن ذو اليدين و ذو الشمالين ، چنانكه ديديد ، دليلى براى حكم بر تعدد باقى نمىماند ، نهايت امر اينكه از يكى بودن آن دو ، كذب روايت ابو هريره لازم مىآيد و اين چندان بعيد نمىنمايد .
اگر اشكال شود كه ابو هريره مدعى حضور در واقعهء بدر نيست تا در حكايت خود دروغگو باشد ، چه بسا كه آن را از پيامبر ( ص ) يا يكى از صحابه كه در بدر حضور داشته ، روايت كرده است . گوييم : در بعضى از اخبارى كه اين داستان در آنها آمده ، ابو هريره تصريح دارد كه خودش در آن حضور داشته است . بخارى در باب سوّم از ابواب مربوط به سهو ، از ابو هريره نقل مىكند كه گفت : « پيامبر نماز ظهر يا عصر را براى ما ، اقامه كرد . »

[1] . كنز العمال ، ج 4 ، ص 214 .
[2] . موطأ ، ص 49 ( چاپ شده در حاشيه مصابيح بغوى ، ج اوّل ) .

470