حكمت بعثت پيامبر و با لطف خدا بر بندگانش منافات دارد . چه با ايجاد سهو در پيامبر ( ص ) كه مقتداى مردم است ، آنان را از قرب و نزديكى به پروردگار دور كرده است .
اين مفاسد با حكمت تشريع كه با بيان لفظى هم ممكن است ، تلافى نمىشود . حتى بيان لفظى به حد استفاضه رسيده است ، چنانكه پيامبر ( ص ) هيچ موضوعى را براى حكمت تشريع باقى نگذاشته است . از سوى ديگر ما از كسانى كه به ايجاد سهو ، گمان برده‌اند ، مىپرسيم : چه چيزى با ايجاد سهو ، تشريع شده است ؟ آيا جواز سهو است يا حكمى است كه بر سهو مترتب مىشود مثل سجدهء سهو و مانند آن . اگر قسم دوّم است ، وقوع ايجاد سهو لغو خواهد بود . زيرا بيان دو سجدهء سهو و ركعات فراموش شده بر ايجاد سهو متوقف نيست . اگر قسم اوّل است وضع بسيار شنيعتر خواهد بود . زيرا ايجاد سهو غير ختيارى بنده است . پس حكمى ندارد . حال چگونه با آن جواز سهو كه از امور اختيارى بنده است - زيرا بنده مىتواند خود را از وقوع در سهو حفظ كند - تشريع مىشود . گذشته از اين ، اگر بپذيريم كه سهو غير اختيارى بنده است ، باز هم حكمى ندارد و تشريع چيزى كه حكم ندارد به چيزى كه آن هم حكم ندارد ، بىمعنى است . به علاوه ايجاد سهو فعل خداوند متعال است و حال اينكه سهو فعل مكلف است . پس چگونه حكم يكى با وقوع ديگرى تشريع مىشود ؟ همچنين در تشريع سهو و وقوع آن يك يا دو مرتبه كافى است ، پس چرا آن را بارها و بارها به پيامبر ( ص ) نسبت داده‌اند تا آنجا كه بخارى چندين باب متوالى براى آن باز كرده ، در آنها سهو پيامبر ( ص ) را آورده است ؟
يك مرتبه به آن حضرت ( ص ) نسبت دادند كه از روى سهو جلوس نكرد . بارى ديگر نماز ظهر را پنج ركعت خواند ، نماز مغرب را دو ركعتى تمام كرد و ديگر رواياتى كه با بيان آن ، از مقام عظيم آن حضرت كاسته‌اند . چگونه آدم عاقل در اينكه چنين چيزى نقص است ، شك مىكند ، خصوصا اينكه پيامبر ( ص ) در بعضى از رواياتى كه بخارى آن را روايت كرده ، فرمود : « لم انس و لم اقصر » و در روايت مسلم آمده : « كذلك لم يكن » كه به فرض وقوع آن از پيامبر ( ص ) سهو در سهو و دروغ در غلط خواهد بود و در نتيجه نقص دو برابر مىشود كه با منصب نبوت و دعوت سازگارى ندارد . همين كلام - ان شاء الله تعالى - در بيان گمان خصم در مورد تشريع كلام و حركت مربوط به نماز ، خواهد آمد .
اما آنچه كه خصم بدان بر وقوع سهو پيامبران ، استدلال كرده ، ربطى به موضوع مورد بحث ما كه سهو در عبادت است ، ندارد . گذشته از اين آيه * ( « وَإِمَّا يُنْسِيَنَّكَ الشَّيْطانُ فَلا

467