آنچه در مورد سورهء نجم و قرائت پيامبر ( ص ) - كه چيزى را خواند كه جزء قرآن نبود - آورد در صحاح ( كتب روايى معتبر اهل سنّت ) نيامده بلكه در بعضى از تفاسير بيان شده است . گفته‌اند كه : چون روى گردانى خويشان پيامبر از دين بر او سخت آمد ، آرزو كرد كه چيزى از سوى خداوند برايش بيايد كه وى را به آنان نزديك نمايد و قلب آنان را به وى متمايل گرداند . لذا خداوند سورهء نجم را بر وى نازل كرد و چون مشغول قرائت آن بود ، پس از اين آيه * ( « أَ فَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى وَمَناةَ الثَّالِثَةَ الأُخْرى » ) * [1] ، خواند : « تلك الغرانيق العلا منها شفاعة ترتجى » ، چون قريش آن را شنيدند ، از آن مسرور شدند و گفتند : به بهترين بيان از خدايان ما ياد شد ، پس ، جبرئيل فرداى آن شب ، به نزد حضرت آمد و گفت : چيزى را تلاوت كردى كه من برايت تلاوت نكرده بودم . پيامبر به جهت آن شديدا اندوهگين شد و از خداوند به سختى ترسيد . اين آيه براى تسلاى دل پيامبر نازل شد كه :
* ( « وَما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ » ) * [2] . اين مطلب را بعضى از مفسّران نقل كرده‌اند . كسانى كه ارتكاب گناه كبيره را براى پيامبران جايز مىدانند ، بدان استدلال كرده‌اند . اشاعره از اين بيان چنين پاسخ داده‌اند كه بنابر تقرير حمل تحنّى بر قرائت ، اين القاى شيطان بود ، يعنى شيطان اين آيه منقول را قرائت كرد و صدايش را با صداى پيامبر خلط كرد تا گمان برند كه پيامبر آن را قرائت كرده است . اشاعره گفته‌اند : اگر القاى شيطان نبوده بلكه پيامبر آن را خوانده مرتكب كفر شده است كه به اجماع امت جايز نيست . همچنين ممكن است كه آنچه ذكر شد ، قرآن بوده و غرانيق اشاره به ملائكه ، ليكن به جهت ايهام پيش آمده ، تلاوت آن نسخ شده است . هر كس سورهء نجم را بخواند و در تتابع آيات آن دقت و تأمل كند ، در مىيابد كه وقوع اين كلمات پس از ذكر اصنام و ياد در اثناى آن ، تناسب ندارد و نمىتوان گفت كه انسان بليغ به هنگام ذكر مذمت بتها ، آنها را مدح كند . البته آمدن آن به هنگام ذكر ملائكه ، تناسب دارد . آنجا كه مىگويد : * ( « وَكَمْ مِنْ مَلَكٍ فِي السَّماواتِ لا تُغْنِي شَفاعَتُهُمْ شَيْئاً إِلَّا مِنْ بَعْدِ أَنْ يَأْذَنَ الله لِمَنْ يَشاءُ وَيَرْضى . » ) * [3] در اينجا تناسب دارد كه خوانده شود : « تلك الغرانيق العلا و ان شفاعتهنّ لترتجى » ، پس معلوم شد كه اگر هم چنين چيزى صحيح باشد ، وصف ملائكه است پس به جهت ايهام يا چيز ديگرى ، نسخ شده است . امّا خدا از همه آگاهتر است . اين پاسخهاى اشاعره است . بنابراين معلوم شد كه آنچه اين مرد گفته افترا و بهتان است . اهل مغرب ، صحت اين مطلب را از اصل رد

[1] . نجم / 21 - 19 .
[2] . حج / 52 .
[3] . نجم / 26 .

452