اعتبار خبر است .
ب - اين اخبار چنان است كه در صحت آن به قطع مىرسيم . زيرا راويان هر روايتى كه در مناقب اهل بيت ( ع ) و مثالب دشمنان آنان است ، محكوم به وثاقت و راستگويىاند - اگر چه واقعا ثقه نباشند - زيرا از جمله مواردى كه مىتوان به وثاقت و صدق راوى پى برد اين است كه بدانيم فريب مال و مقام دنيا را نخورده ، به خطرى كه در اين راه متوجه او بوده ، اهميت نداده است ، در حالى كه دروغگو هيچگونه ضررى را بر خود نمىپذيرد . و هيچگاه دروغى نمىگويد كه در آن نفعى برايش نباشد و در راه آن چيزى جز ضرر و زيان بدست نياورد و نيز معلوم است افرادى كه در زمانهاى گذشته ، فضيلتى را براى امير المؤمنين ( ع ) يا عيبى را دربارهء دشمنانش روايت مىكردند ، موجبات رنج و آزار خود را فراهم مىساختند . اين سرگذشتى است كه هر بينا و شنوايى از آن آگاهى دارد . ذهبى در تذكرة الحفّاظ ، در شرح حال حافظ ابن سقا ، عبد اللَّه بن محمد واسطى آورده است : « او در واسط حديث طير را املا مىكرد كه بر او هجوم برده ، بلندش كردند و جايش را شستند . » ابن خلَّكان در وفيات الاعيان در شرح حال احمد بن شعيب نسايى صاحب سنن كه يكى از صحاح ستّه است ، مىگويد :
او به دمشق رفت . از وى در مورد معاويه و فضايلى كه از وى روايت شده ، سؤال كردند ، در پاسخ گفت : معاويه دوست ندارد كه سرى بلند شود ، مگر اينكه او را بر ديگران فضيلت دهد . در روايت ديگرى گفت : فضيلتى از وى سراغ ندارم جز اينكه خداوند شكمش را سير نگرداند . به يكباره بر او هجوم بردند و بر پهلويش زدند . بر طبق روايت ديگرى ، به بيضه اش زدند و لگدمالش كردند . به رمله برده شد و در آنجا مرد .
حافظ ابو نعيم اصفهانى در اين باره مىگويد : « در دمشق او را چنان لگد مال كردند كه در اثر آن درگذشت . اين حادثه در كتابها نقل شده است . » چنانكه گفته شد اينان با مشهورترين دانشمندان خود صرفا به دليل انكار فضيلت معاويه ، چنين رفتارى داشتند .
حال به نظر شما ، اگر يكى از راويان ديگر ، احاديثى نقل كند كه در آن نوعى طعن و ايراد بر سه خليفهء اوّل باشد ، آيا با او چه رفتارى خواهند داشت ؟ ابن مجرد در تهذيب التهذيب ، در شرح حال نصر بن على بن صهبان از عبد اللَّه بن احمد بن حنبل نقل مىكند كه گفت :

2