ظاهرى از قبيل انجام واجبات و مانند آن است و گرنه چگونه مىتوانست اشعار را منظم كند . از سوى ديگر اصلا نمىتوان بدون داشتن شعور دعوى كرامت كرد . زيرا كرامت بدون توفيق بر نماز كه ركن اصلى دين است ، وجود ندارد .
اما اينكه مصنّف مىگويد : شاهد مدعى وصول الى اللَّه بوده ، اين هم شگفت نيست .
زيرا گروهى از صوفيه چنين اعتقادى دارند . ابن القيم حنبلى در شرح منازل السائرين ، آنگونه كه سيد سعيد - ره - نقل كرده ، تصريح دارد كه : « در راه فنا مشكلات و مهلكه هايى براى سالك پيش مىآيد كه جز افراد بصير از آن نجات نمىيابند . از آن جمله است : چون در عقبهء فنا فرو رود گمان برد كه امر و نهى از او ساقط شده است . يكى از آنان مىگويد : هر كس به شهود حقيقت رسد امر از او ساقط مىشود . آنان به آيهء كريمهء * ( « وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ » ) * [1] احتجاج كرده ، يقين را به شهود حكم تكوينى تفسير مىكنند كه از نظرشان حقيقت است . اين زندقه گرى ، نفاق و دروغگويى آنان با خود ، پيامبر و خدايشان است . » از غزالى در احياء العلوم منقول است كه وى اين ادعاى آنان را انكار كرده كه مىگويند :
بنده بين خود و خداى خويش به حالتى مىرسد كه نماز از او ساقط و شرب خمر ، پوشيدن لباس ابريشم ، ترك نماز و مانند آن بر او حلال مىشود . غزالى حكم كرده كه قتل كسى كه چنين عقيده اى داشته باشد ، واجب است ، هر چند جاودانگى وى در آتش جهنم محل بحث است ! از يافعى يمنى شافعى منقول است كه در كتاب خود موسوم به رفض الصالحين و ردّ على الغزالى : آنان را تأييد كرده و گفته است : « اگر خداى متعال به بعضى از بندگانش اجازه دهد كه مثلا لباس ابريشم بپوشند و بنده هم آن اجازه را به يقين بداند و لباس ابريشم بپوشد ، به شرع گستاخى نكرده است . » سپس مىگويد : « اگر پرسيده شود كه اين علم يقينى از كجا حاصل شده است ؟ در پاسخ گويم : از آنجايى كه خضر به آن رسيد . آنجا كه پسر بچه را كشت در حالى كه ولى بود نه نبى . از نظر اهل علم نظر صحيح در اين باره همين است كه او ولى بود . چنانكه نظر صحيح نزد جمهور آن است كه خضر اكنون زنده است . اوليا بدان قطع دارند و فقها ، اصوليان و بيشتر محدثان آن را ترجيح داده‌اند . » بر اين سخن ، اين اشكال وارد است كه اگر چنين چيزى جايز باشد در اين صورت نسخ احكام شرعى

[1] حجر / 99 .

172