رؤيت خدا در مخالفت با ديگران را بيان كرده است . گفته است : اشاعره با ضرورت مخالفت كرده‌اند . زيرا رؤيت چيزى كه جسم نيست ، امكان ندارد . دانستى كه رؤيت به معنايى كه بيان داشتيم مختص اجسام و مشروط به شرطى نيست ، اما عادت بر اين جارى شده كه رؤيت به جسم مقابل بيننده اختصاص داشته باشد . همچنين دانستى كه خداوند نه جسم است و نه جهت دارد ، مقابله و مواجهه و نيز در حدقهء بيننده قرار گرفتن و از قبيل آن ، در مورد خدا محال است ؛ با اين حال چنانكه در روايات صحيح آمده درست است كه خدا بر بندگان خود منكشف شود چنانكه ماه در شب چهارده در آسمان ديده مىشود و از آن براى بنده نسبت به خدا حالتى به وجود آيد كه از آن به رؤيت تعبير مىشود . حال اگر كسى از چنين رؤيتى سخن گفت و حصول آن را جايز دانست چه مكابره و مخالفتى با ضرورت كرده است ؟ اما در مورد آنچه كه وى در عدم جواز رؤيت خدا بدان استدلال كرده است يعنى آيهء : * ( « لا تُدْرِكُه الأَبْصارُ » ) * [1] ، بايد دانست كه ادراك در زبان عرب به معنى احاطه است ، مگر نمىبينى كه در آيهء قرآنى آمده : * ( « قالَ أَصْحابُ مُوسى إِنَّا لَمُدْرَكُونَ » ) * [2] . بدون شك منظور احاطه است . ادراك مترادف با علم از اصطلاحات حكماست نه اينكه در زبان عرب ادراك به معنى علم و احساس باشد . بدون شك احاطه خدا نقص و نفى آن مدح است و رؤيتى كه ما بدان معتقديم ، احاطه نيست .
در استدلال به پاسخ موسى در آيه * ( « لَنْ تَرانِي » ) * [3] كه از خدا خواسته بود كه او را ببيند ، و اينكه لن براى نفى ابدى است و آنجا كه رؤيت خدا براى موسى ممتنع باشد ، در مورد ديگران به طريق اولى ممتنع خواهد بود ، اشاعره چنين پاسخ داده‌اند كه : لن براى نفى ابدى نيست در حالى كه از نظر من براى نفى ابدى است و هر كس با زبان عرب آشنا باشد اين مطلب را مىداند . ليكن ابدى كه مىتوان از آن استفاده كرد اينكه لن براى نفى در مدت حيات است . مثلا اگر كسى به ديگرى گفت : لن اكلمك ، بدون شك مقصودش مادام العمر است نه أبد حقيقى كه آخرت را هم در بر مىگيرد . اين مطلب از نظر عرف هم معلوم است . پس منظور از « لن ترانى » نفى رؤيت در دنياست و اين با رؤيت خدا توسط موسى در آخرت منافات ندارد . همچنين است آيهء مباركهء : * ( « وَلَنْ يَتَمَنَّوْه أَبَداً » ) * [4] منظور نفى تمنى در مدت زندگانى است . زيرا مىدانيم كه يهود در قيامت براى رهايى از عذاب

[1] انعام / 103 .
[2] شعراء / 61
[3] اعراف / 143 .
[4] بقره / 95 .

126