عذر مرض و هرچه كه به معناى مرض باشد ، از عذرهاى شرعى ديگر .
اين قول " احمد بن حنبل " و " قاضى حسين " از اصحاب ماست و " خطابى " و " متولى " و " رويانى " از اصحاب ما آن را پذيرفته اند و همين مختار من در تأويل آن است ، به خاطر ظاهر حديث و به خاطر عمل " ابن عباس " و موافقت " ابى هريره " و براى اين كه مشقت در بيمارى بيشتر از باران است " . ( 1 ) من نمى دانم حديث " ابن عباس " چه ظهورى دارد در جواز جمع در حال مرض ! آيا وقتى " ابن عباس " خطبه مى خواند ، همه بيمار بودند كه به خاطر اين عذر جمع بين صلاتين كنند ؟ ! واقعا عادت چگونه فهم انسان را ناقص مى كند و انسان را مبتلا به چنين تأويلاتى مى نمايد !
به قول " ابن حجر عسقلانى " اگر پيامبر صلى الله عليه و سلم به خاطر مرض بين الصلاتين جمع نموده بود ، نبايد با او نماز بگزارند ، مگر كسانى كه مثل چنين عذرى دارند ، در حالى كه ظاهر آن است كه حضرت ( صلى الله عليه وآله ) نماز را با اصحاب به جماعت خوانده است و " ابن عباس " هم در روايت خود به اين مطلب تصريح مى كند . ( 2 ) باز هم شگفتى بر جاى مى ماند كه " ابن حجر " خود دست به تأويل مى زند و بدون هيچ حجتى ، روايات را تأويل مى كند به جمع صورى ( 3 ) كه بطلان آن در كلام " نووى " گذشت . " ابن حجر " نيز گرفتار اعتراض يكى از اخلاف خود در حاشيه بر كتابش مى شود ، كما اين كه محشى ، خود نيز گرفتار اشكال اسلاف است .

1 . پايان كلام نووى . رك : شرح نووى ، ج 5 ، ص 218 . 2 . فتح البارى ، ج 2 ، ص 30 . 3 . يعنى تأخير نماز ظهر ، و جمع بين آن و نماز اول وقت عصر .

272