بر اين اساس انسان چون ماشينى بى اختيار حركت مىكند ، لذا ممكن است كسى بى اختيار شراب بخورد و يا حتى قتل نفس نمايد .
آنها مىگويند : تمامى پادشاهان و رؤساى جمهور را خدا نصب كرده ، حتى استعمار " تونس " ، " الجزاير " و " مغرب " توسط " فرانسه " نيز با نصب الهى بوده است .
من هيچ شرح و تفسيرى براى اين تناقض صريح نمىيافتم كه از طرفى او فعال ما يشاء است [1] اهل جهنم و اهل بهشت را از قبل تعيين فرموده ، ولى از طرف ديگر او به اندازه يك ذره بى مقدار هم ظلم نمىكند [2] و از مادر هم به فرزندش مهربانتر است [3] .
در مقابل گروهى ديگر از اهل سنت قائل به تفويض شدند [4] .
اما شيعيان قائل به اختيارند ، يعنى نه انسان مجبور است و نه خداوند متعال - نعوذ بالله - هيچ كاره ، به دلايل زير :
1 - قول به جبر با حكمت ارسال انبيا و امر و نهى الهى منافات دارد ، يعنى اگر انسان در كارهايش مجبور است و اختيارى ندارد

[1] سوره بروج ، آيه 16 .
[2] سوره نساء ، آيه 40 .
[3] صحيح " بخارى " ، باب رحمة الولد وتقبيله ومعانقته ، ح 6 ، ج 8 ، ص 9 .
[4] يعنى همه كارهاى انسان در دست خود اوست ، اينها را معتزله وگروه اول را اشاعره نامند .

38