شرح احوال مؤلف كتاب امّا مؤلَّف تفسير حاضر ابو الفتوح حسين بن على بن محمّد بن احمد بن الحسين بن احمد خزاعى رازى قديمترين ترجمهء حالى كه ازو به دست است به قلم دو نفر از معاصرين و تلامذهء اوست : يكى شيخ منتجب الدين ابو الحسن علي بن عبيد اللَّه بن الحسن بن الحسين بن بابويه رازى متوفّى بعد از سنهء 585 صاحب فهرست معروف كه در اول مجلَّد بيست و پنجم بحار الانوار مرحوم مجلسى بتمامه مندرج است ، و ديگر رشيد الدين ابو جعفر محمّد بن على بن شهر آشوب مازندرانى معروف به ابن شهر آشوب متوفّى در سنهء 588 صاحب كتاب مشهور معالم العلماء كه اخيرا در طهران به توسّط دوست فاضل من آقاى عباس اقبال آشتيانى به طبع رسيده .
شرح حال ابو الفتوح رازى در دو كتاب مزبور گرچه در نهايت اختصار و حاوى هيچگونه معلومات تاريخى نيست ولى چون به قلم دو نفر از معاصرين خود مؤلَّف است در غايت اهميّت است ، ترجمهء عين عبارت منتجب الدّين از قرار ذيل است :
« شيخ امام جمال الدين ابو الفتوح حسين بن على بن محمّد خزاعى رازى عالم و واعظ و مفسّر و متديّن او را تصانيفى است از آن جمله تفسير موسوم به روض الجنان [28] [ و روح الجنان [29] ] فى تفسير القرآن در بيست مجلَّد و روح

[28] . روض و روح هر دو به فتح « راء » است و جنان اول به كسر جيم است جمع جنّت يعنى باغ و جنان دوم به فتح جيم است به معنى قلب و روح الجنان يعنى گشايش قلب .
[29] . اين دو كلمه يعنى روح الجنان قطعا از نسخهء مطبوعه فهرست منتجب الدين از قلم افتاده چه عين همين دو كلمه در امل الآمل شيخ حرّ عاملى به نقل از همين فهرست منتجب الدين صريحا واضحا موجود است و امل الآمل چنان كه گفتيم عين عبارت فهرست منتجب الدين را بدون تصرف نقل مىكند ( رجوع شود به امل الآمل مطبوع در آخر رجال استرابادى ص 473 ) .

مقدمة 30