شهر آشوب در معالم العلماء در ترجمهء حال او گويد : « ابو سعيد محمّد بن احمد نيشابورى از مؤلفات اوست كتاب التّفهيم فى بيان التّقسيم ، الرساله الواضحة فى بطلان دعوى النّاصبة ، ما لا بدّ من معرفته [23] » و خود مؤلف يعنى ابو الفتوح رازى در تفسير آيه يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّه اصْطَفاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفاكِ عَلى نِساءِ الْعالَمِينَ در سورهء آل عمران ( ج 1 ص 561 ) [ برابر جلد 4 ص 314 از چاپ حاضر ] نيز نامى از صاحب ترجمه و از كتاب روضة الزهراء او برده است ، پس از ذكر چند حديث در فضايل فاطمه عليها السلام گويد : « و اين دو خبر از كتابى نقل افتاد كه جدّ من خواجه امام سعيد ابو سعيد جمع كرد نام آن الروضة الزهراء في مناقب فاطمة الزهراء » .
و ديگر پدر مؤلَّف علىّ بن محمّد بن احمد خزاعى كه ترجمهء حالى از او در هيچ جا نيافتم جز آن كه در مستدرك الوسائل ج 3 ص 488 نقلا از رياض العلما در حقّ او گويد كه وى از اجلَّهء فضلا بوده است [24] .
و ديگر خود مؤلَّف شيخ جليل ابو الفتوح حسين بن علىّ بن محمّد بن احمد خزاعى مذكور كه عن قريب ترجمهء حال او مفصّلا مذكور خواهد شد .
و ديگر دو پسر مؤلَّف يكى شيخ صدر الدّين على و ديگر شيخ تاج الدّين محمّد ، منتجب الدّين در بارهء اوّل گويد : « شيخ صدر الدّين على پسر شيخ امام جمال الدّين ابو الفتوح حسين بن على - رحمهم اللَّه - مردى است فقيه و

[23] . معالم العلماء طبع آقاى اقبال ص 104 .
[24] . مؤلف روضات الجنات در ترجمهء احوال محسن بن الحسين بن احمد خزاعى عمّ پدر ابو الفتوح رازى ص 542 احتمال داده كه آن كس كه منتجب الدين شرح حال او را به عنوان ذيل مذكور داشته [ ص 8 ] « الشيخ زين الدين ابو الحسن علي بن محمد الرّازى المتكلَّم استاد علماء الطائفة في زمانه و له نظم رائق فى مدايح آل الرّسول و مناظرات مشهورة مع المخالفين و له مسائل فى المعدوم و الأحوال و كتاب الواضح و دقائق الحقايق شاهدته و قرأت عليه » با على بن محمد پدر ابو الفتوح رازى يكى باشد . راقم سطور گويد اين احتمال صاحب روضات بغايت بعيد به نظر مىآيد چه اگر چنين مىبود منتجب الدين بدون شك متعرّض اين علقهء قرابت بين صاحب ترجمه و استاد خود ابو الفتوح رازى مىشد ، وانگهى نيفزودن نسبت « خزاعى » بر نام صاحب ترجمه و سكوت ساير مؤلفين رجال از قبيل امل الآمل و مستدرك الوسائل و تنقيح المقال از ذكر اين فقره با آن كه همه متعرّض ترجمهء حال اين على بن محمّد الرّازى المتكلَّم شده‌اند همه قراين واضح بر ضعف و بى اساسى اين احتمال است .

مقدمة 28