و در خبر آمده كه حضرت پيغمبر ( ص ) فرموده كه مرد بحقيقة تقوى نميرسد تا آنكه ترك كند آنچه از او باك نداشته باشد به جهت خوف وقوع آن چيزى كه از آن هراسان باشد و نيز از آن حضرت ( ص ) مرويست كه مجمع تقوى اين آيه كريمه است كه إِنَّ اللَّه يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسانِ الايه و بدانكه آيهء مذكوره محتمل چند وجه است از اعراب يكى آنكه الم مبتدا باشد گاهى كه اسم قرآن يا اسم سوره باشد و يا مقدر به المؤلف من الحروف و ذلك خبر آن است و بنا بر اخير اگر چه ذلك اخص مطلق است از مؤلف و اصل آن است كه اخص محمول نشود بر اعم زيرا كه شرط حمل آن است كه هو هو باشد اما مراد بمؤلف در اين مقام خاص است نه عام زيرا كه مراد به آن مؤلفى است كامل در تأليف كه به اقصاى درجات فصاحت رسيده باشد و نهايت مراتب بلاغت و كتاب صفة ذلك است دويم آنكه الم خبر مبتدا محذوفست و ذلك خبر دويم آن يا بدل و كتاب صفة آن و لا ريب كه مبنى است بجهة آنكه متضمن معنى من است منصوب المحل بر آنكه اسم لاء نفى جنس است كه عمل آن مثل عمل ان است زيرا كه نقيض آن است و لازم اسماست مانند لزوم ان و فيه خبر آن و عدم تقديم آن هم چنان كه در آيهء كريمة لا فِيها غَوْلٌ بجهة آنكه مقصود به آن تخصيص نفى ريب نيست از ميان ساير كتب هم چنان كه در آيه لا فِيها غَوْلٌ مقصود است و يا آنكه فيه صفت آن باشد و للمتقين خبر آن و هدى منصوب بر حاليت و يا آنكه خبر محذوف باشد مانند لا ضَيْرَ كه در تقدير لا ضير لنا است و لهذا بعضى وقف بر لا ريب مينمايند و * ( فِيه ) * را خبر هدى ميدانند و تقديم خبر بر هدى به جهت تنكير آن است و تقدير اينكه ( لا ريب فيه فيه هدى ) سيم آنكه ذلك مبتدا باشد و كتاب خبر آن و معنى آنكه اين مؤلف كتابيست كامل كه مستاهل آن است كه آن را كتاب گويند و يا آنكه كتاب صفت ذلك است و ما بعد آن خبر آن و جمله خبر الم و اولى آن است كه آيهء چهار جملهء مستانفه باشد كه لا حق آن مقرر سابق آن باشد و لهذا عاطف در ميان اين جمل واقع نشده پس الم جمله ايست كه دلالت مىكند بر آنكه متحدى به كه اين مؤلف است از جنس آن چيزيست كه مردمان تركيب كلام خود از آن ميكنند و * ( ذلِكَ الْكِتابُ ) * جمله ثانيه است كه مقرر است از براى تحدى به اينكه آن كتابيست منعوت بغايت كمال * ( لا رَيْبَ فِيه ) * جمله ثالثه است كه مسجل است بر كمال ان به جهت نفى ريب از آنچه هيچ كمالى اعلى از حق و يقين نيست و * ( هُدىً لِلْمُتَّقِينَ ) * جمله رابعه است كه مؤكد است به آنكه اين كتاب كه حقية آن بر وجهى است كه اصلا شك و ريب احاطه آن نكرده هدايت متقيان است و يا آنكه هر يك از جمل اربعه مستتبع آن چيزى باشد كه دريلى آن است از قبيل استتباع دليل مدلول را و تنقيح اين كلام آنست كه چون حقتعالى اول تنبيه نمود بر اعجاز اين متحدى به به اين وجه كه از جنس كلام مردمان است و حال آنكه همه عاجزند از معارضه نمودن به آن استنتاج فرمود