دنو آنست و تيقن وقوع آن * ( وَإِلَى اللَّه ) * و بسوى خدا يعنى بجزاى او * ( تُرْجَعُ الأُمُورُ ) * باز گردانيده شود همه كارها يا آنكه اوامر و نواهى و احكام سلاطين و حكام كه امروز بر رعايا جارى ميكنند روز قيامت باطل شود و فرمان جز حق را نبود كه وَالأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّه و گويند معنى آيه آنست كه تمام كرده شد كار شريعت اسلام و بيان همهء احكام آن نموده شد پس مرجع همهء كارها بسوى خداست يعنى هر چه كنند از احكام شريعت مزد يابند و به مثوبات او رسند و چون حقتعالى بيان شرايع كرد و گفت مردمان به سه فرقه‌اند كافر و منافق و مؤمن و مؤمن را وعده داد و كافران و منافقان را وعيد نمود بعد از آن بيان مىكند كه ايمان نياوردن كافران از آن نيست كه در آيات و حجج تقصيرى واقع شده بلكه از نفس بد ايشان و فعل پليد ايشان است و ميفرمايد كه * ( سَلْ ) * بپرس خطاب به آن حضرت است يا هر كه صلاحيت خطاب دارد و ميگويد كه بپرس از روى تقريع * ( بَنِي إِسْرائِيلَ ) * يهود مدينه را * ( كَمْ آتَيْناهُمْ ) * چند داده‌ايم پدران ايشان را * ( مِنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ ) * از نشانهء روشن يعنى معجزهء ظاهر و هويدا آيا از آيهء بينة در كتب ايشان كه شاهد بود بر حق و صواب آنچه پيغمبران بايشان آوردند بدانكه كم خبرية است يا استفهاميهء مقرره و محل آن نصب است بر مفعوليت يا مرفوع است ( بابتدائية ) بر حذف عايد از خبر و آية مميز آنست و من براى فصل حاصل كه ميفرمايد كه اى محمد ( ص ) يهود همين تو را تكذيب نكردند بلكه پيش از تو با پيغمبران خود نيز به اين طريق سلوك كردند و آيه بينه كه دليل صدق پيغمبر ايشان بود مانند انقلاب عصا بحيه و يد بيضا و فلق دريا و طعام از من و سلوى جمعى بدان گرويدند و جماعتى انكار آن كردند و جبائى گفته كه معنى آنست كه بسيار داديم ايشان را حجت واضحه كه دلالت مىكند بر صدق محمد ( ص ) * ( وَمَنْ يُبَدِّلْ ) * و هر كه تبديل دهد و بگرداند * ( نِعْمَةَ اللَّه ) * نعمت خداى را يعنى آية او را بعد از معرفت آن چه آن سبب هدايت است كه اجل نعم است و تبديل آن به اين است كه آن را سبب ضلالت و ازدياد رجس گرداند يا به آنكه تأويل آن نمايد بر وجهى كه زايغ باشد از حق و يا تحريف و تغيير صفت محمد صلَّى اللَّه عليه و آله نمايد كه در تورية است * ( مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْه ) * از پس آنكه آمده است يعنى رسيده است به او و ممكن است او را معرفت آن و در اين تعريض است به آنكه ايشان تبديل كردند آن را از پس آنكه تعقل آن نمودند و به آن معرفت پيدا كردند و لهذا بعضى تقدير آيه را بر اينوجه كرده‌اند كه فبدلوها و من يبدل * ( فَإِنَّ اللَّه ) * پس بدرستى كه خداى تعالى * ( شَدِيدُ الْعِقابِ ) * سخت عقوبتست بر او پس او را باشد عقوبت معاقب