تدبّر در متن سوره با قطع نظر از مسائل تاريخى اطمينان حاصل نمايد كه آن سوره در مكه نازل است يا در مدينه سپس شواهد نقلى آن را تأييد مىنمود . در اينجا بمنظور اختصار ، از بررسى كامل روش تفسيرى مرحوم استاد صرف نظر مىنمائيم و در پيرامون ويژگى ممتاز تفسير الميزان كه شناسايى آيات كليدى قرآن به منظور تفسير قرآن به قرآن است توضيح كوتاهى را تقديم مىداريم .
آيا توحيدى يا غرر آيات مرحوم علامه قدس سره از آيات كليدى قرآن كريم بعنوان « غرر آيات » ياد مىفرمود كه درخشش چشمگير آنها به تنها راهگشاى بسيارى از آيات ديگر قرآن بود بلكه پايهء محكمى براى حلّ بسيارى از احاديث خواهد بود و ميزان شناسايى آيات زير بنائى براى همه معارفى كه ارقام آنها را در مقدمهء جلد اول كتاب قيم - الميزان - به هفت محور بحثى رسانده‌اند « 1 » همانا آيات صريح يا ظاهر معارف توحيدى است ، زيرا همه مسائل اسلامى كه در قرآن مطرح است اعم از عقايد و اخلاق و احكام به توحيد خداى سبحان بر مىگردد و در اين زمينه چنين مىفرمايند : « فالآيات القرآنية على احتوائها تفاصيل هذه المعارف الالهيّة و الحقائق الحقّه تعتمد على حقيقة واحدة هى الاصل و تلك فروعه و هى الاساس الذى بنى عليه بنيان الدين و هو توحيده تعالى توحيد الاسلام بان يعتقد انه تعالى هو ربّ كل شىء لا ربّ غيره و يسلَّم له من كلّ وجهة فيوفى له حق ربوبيّة و لا يخشع فى قلب و لا يخضع فى عمل الَّا له جلّ امره و هذا اصل يرجع اليه على اجماله جميع تفاصيل المعانى القرآنية من معارفها و شرائعها بالتحليل و هو يعود اليها على ما بها من التفصيل بالتركيب » « 2 » .
و با استنباط آيات زير بنائى بر محور ياد شده هر وجه يا احتمالى كه در بين وجوه و احتمالات گوناگون در مورد آيهء مورد بحث مخالف توحيد بود باطل مىدانستند و هر وجه يا احتمالى كه به توحيد نزديكتر بود مىپذيرفتند و از اين رهگذر رابطه جهان بينى و ايدئولوژى را تحليل مىنمودند كه هر جهانبينى مخصوص ايدئولوژى خاصى را به دنبال دارد ، زيرا اعتقاد به مادّيت هر چه در جهان موجود است سنّت اجتماعى را طرزى تنظيم

( 1 ) ص 11 . ( 2 ) الميزان ج 10 - ص 139 و ج 20 - ص 543 .

مقدمه 25