آغاز شود ، بنا بر اين سال 41 كه پايان دورهء خلافت خلفاء راشدين و آغاز دوران خلافت بنى اميه است بايد آغاز اين دوره محسوب شود .
سوم چنان كه در گذشته دانسته شد ( - 1 - 1 - 2 ) مسلمين در آغاز دورهء خلافت بر دو دسته شدند گروهى خلافت را به تنصيص پيامبر اسلام صلَّى الله عليه و آله حق مسلَّم على عليه السّلام و خاندان او مىدانستند . اين گروه شيعه ناميده شدند . و گروه ديگر منكر اين تنصيص بودند و خلافت را به انتخاب شورى به ابو بكر ، عمر ، عثمان و على تفويض نمودند . اينان سنّى ناميده شدند . در زمان خلافت ابو بكر و عمر پيروان على عليه السّلام از اين جهت كه آنان سعى داشتند رويّهء پيامبر را در بسط عدل و داد و مساوات حفظ كنند و از عمل به كتاب و سنّت منحرف نشوند و بعلاوه اشتغال ملت اسلامى به جنگها و فتوحات و كاميابيها سبب سكوت و سكون آنان شده بود دست از مخالفت و جدال با آنان برداشته بودند اما در پايان در زمان خلافت عثمان از اين جهت كه او از امويان بود و حتى الامكان سعى مىكرد امويان را در دستگاه خلافت وارد كند و نزديكترين افراد به او را همين امويان تشكيل مىدادند ، عمّال وى هم غالبا از همين قوم برگزيده مىشدند ؛ حتى كاتب و امين سرّ او مروان بن حكم اموى بود كه با همدستى پيروانش آن چه را كه پيامبر اسلام صلَّى الله عليه و آله بنا نهاده بود و شيخين در استوارى و استحكام آن كوشيده بودند در اثر جنگهاى متعصبانهء قومى ويران ساختند . از اين روى جماعاتى از بنى هاشم و پيروان آنان كه از اين امر ناخشنود بودند در صدد ابراز دشمنى و مخالفت با آن قوم برآمدند و حتى جمعيتهاى پنهانى هم تشكيل شد تا عثمان را از خلافت خلع كنند ؛ تا اين كه بالاخره در اثر اين هيجانات ، عثمان كشته شد .
پس از قتل عثمان بسيارى از مسلمانان با حضرت على عليه السّلام بيعت كردند و بسيارى از مهاجران او را تأييد كردند ولى سه نفر از سر شناسان اصحاب بر او خروج كردند و هر كدام در باب قتل عثمان تهمتى بر على عليه السّلام وارد ساختند : حد اقل اين كه على از يارى عثمان بازنشست و با اين كه مىتوانست مردم را آرام كند آرام نكرد ، و از اين قبيل سخنان ؛ چند تن از بزرگان اصحاب هم نه با على بيعت كردند و نه با ديگرى ، خود را از اين امر بر كنار ساختند ؛ از جمله عبد الله بن عمر ، محمد بن مسلمه ، سعد بن أبى وقّاص ، أسامة بن زيد ، حسّان بن ثابت و عبد الله بن سلام .
طلحه و زبير در جنگ جمل شكست خوردند ، طلحه در حين جنگ و زبير بعد

62