نمونه هاى ديگرى از آن نيز برمىخوريم .
بنا بر اين علم اصول در اين دوره از قيد پاره اى از مسائل رهايى يافته و در عوض علاوه بر مسائل جديدى كه پيدا كرد ، بسيار دقيق ، عميق و توأم با تحقيق شد .
در اين دوره ، علم اصول شيعه تدريجا به نهايت اوج كمال خود رسيد ، مقايسهء كتبى از قبيل رسائل و كفايه با كتب ساير ادوار و با كتب ساير مذاهب به خوبى اين حقيقت را آشكار مىسازد .
صاحب كتاب المعالم الجديدة سه دسته از دانشمندان اين دوره را بر مىشمرد كه در حدود نيم قرن راه استاد را ادامه داده و اين علم را به ذروهء كمال و ارتقاء خود رسانده‌اند :
نخست ، شاگردان مستقيم استاد اكبر ، محقق وحيد ، مانند سيد مهدى بحر العلوم ( 1212 ه ) ، شيخ جعفر كاشف الغطاء ( 1227 ه ) ، ميرزا ابو القاسم قمى ( 1231 ه ) ، .
سيد على طباطبايى ( 1231 ه ) ، شيخ اسد الله شوشترى ( 1234 ه ) .
دوم ، شاگردان برخى از دستهء اول مانند سيد محسن أعرجى كاظمى ( 1240 ه ) ، شريف العلماء ، محمد شريف بن حسن على ( 1245 ه ) ، مولى احمد نراقى ( 1245 ه ) ، شيخ محمد تقى بن عبد الرحيم ( 1248 ه ) ، شيخ محمد حسن نجفى ، صاحب جواهر ( 1266 ه ) .
سوم ، طبقهء بعد كه در رأس ايشان شيخ مرتضى انصارى ( 1281 ه ) شاگرد شريف العلماء است كه تا كنون شاگردان مستقيم و غير مستقيم او در راه تكميل اين دوره كوشيده و آن را به اوج كمال و ترقى رسانده‌اند . [1] در اين صورت شيخ انصارى ( قدس الله نفسه ) را بايد پيشواى عاليترين مرحله از مراحل پيشرفت علم اصول دانست بلكه بايد او را مؤسس آخرين و پيشرفته ترين دورهء علم اصول كه دورهء نهم علم اصول است و مناسب است نام آن را دورهء معاصر بناميم قرار داد .
قسمتى از مهمترين كتبى كه در اين دوره و يا در اين دو دورهء اخير تأليف شده است عبارت است از :
1 . الفوائد الحائرية ، تأليف استاد اكبر محمد باقر بن محمد اكمل ، وحيد بهبهانى ( 1205 ه ) .

[1] . المعالم الجديدة ، سيد محمد باقر صدر ، 88 - 89 .

339