سپس قسمتى از موارد اختلاف بين اخباريان و اصوليان را مانند حجيت قطع حاصل از مقدمات عقليه ، حجيت ظواهر كتاب ، جريان اصل براءت در شبهات حكميهء تحريميه ، به نحوى كه در گذشته سابقه نداشت ، به تفصيل مورد بحث قرار داده است .
و بالاخره مباحثى را كه دانشمندان شيعه در ادوار سابق به پيروى از اهل سنت در كتب اصولى خود مطرح مىساختند مانند قياس ، استحسان ، مصالح مرسله بتدريج از علم اصول خارج كردند .
خارج كردن اين مسائل از علم اصول علاوه بر اين كه اين تأثير را داشت كه شيعه را از پاره اى از اتهامات اخباريان مبرا مىساخت ، اين تأثير را هم داشت كه معلوم مىساخت كه دانشمندان شيعه راه خود را در تدوين علم اصول انتخاب كرده‌اند ، موضوع و هدف آنان در طرح مسائل اصولى مشخص شده است ، غرض ايشان تكميل منابع استنباط نبوده است تا أحيانا علاوه بر منابع اصلى استنباط ، منابع ديگرى نيز بر آنها بيفزايند ، چه منابع استنباط نزد آنان ناقص نبوده تا به افزودن مسائلى آن را تكميل كنند ، بلكه هدف ايشان از تدوين علم اصول ، تحقيق در جوانب مختلف منابع فقه اسلامى و به دست آوردن راه صحيح استنتاج از آن است .
مثلا : خبر واحد كه يكى از موضوعات مسائل اصولى است در علم اصول اين دوره در چند باب در جوانب مختلف آن بحث و گفتگو به عمل آمده است : يكى در باب حجيت خبر واحد ، از لحاظ حجيت سند خبر ، ديگر در باب حجيت ظهور ، از لحاظ حجيت دلالت آن ، سوم در باب تعادل و ترجيح ، از لحاظ جهت صدور و علاج معارضه و چهارم در باب عام و خاص ، از لحاظ جواز تخصيص عام كتاب به خبر واحد و همچنين اجماع و استصحاب و ساير موضوعات .
بنا بر اين ابدا ضرورت ندارد كه موضوعاتى از قبيل قياس ، استحسان ، مصالح مرسله از أمارات ظنيّه كه ابدا در استنباط فقه شيعه مؤثر نيست ، بلكه از به كار بردن بعضى از آنها در راه استنباط به صراحت نهى شده است مورد بحث واقع شود ، لذا اين گونه از مسائل را بتدريج به كلى از علم اصول شيعه بيرون ساختند و در عوض به حكم ضرورت پاره اى از مسائل را كه در كتابهاى سابقين اساسا مطرح نشده و يا در سطحى بسيار ساده و محدود مطرح شده است در علم اصول به تفصيل مورد بحث قرار دادند ، مثلا : حجيت ظن مطلق ، علم اجمالى و مسائل مربوط به آن از قبيل اضطرار به بعض اطراف علم اجمالى ، خروج از محل ابتلا و مسائل ديگر كه بعد از اين أحيانا به

338