نام کتاب : تاريخ فقه و فقها ( فارسي ) نویسنده : أبو القاسم گرجي جلد : 1 صفحه : 320
زودتر از آنان به فكر طرح و تكميل اين علم بودند تا از آن در راه استنباط احكام استفاده كنند : نخست . به خاطر اين كه زودتر از شيعه يكى از مهمترين منابع احكام را كه سنت است به رحلت پيغمبر اكرم از دست دادند . دوم . براى اين كه آن چه به طريق صحيح از پيامبر بديشان رسيده بود براى رفع تمام نيازهاى مذهبى آنان كافى نبود . از اين رو از همان آغاز مسألهء رأى و اجماع را مطرح ساخته و سپس براى جبران كمبود به مثل قياس ، فتواى اهل مدينه ، مصالح مرسله و استحسان متوسل شدند و در اين زمينه بتدريج كتابهايى نيز تصنيف كردند . امتيازات دورهء دوم مهمترين امتيازات اين دوره عبارت است از : امتياز اول . مسائل علم اصول قبل از دورهء تدوين توأم با مسائل فقهى ، بلكه در ضمن آن مسائل مطرح مىشد ، ولى در اين دوره استقلال خود را به دست آورد . امتياز دوم . چون علم اصول در اين دوره مراحل ابتدائى خود را طى مىكرد و بعلاوه هنوز مسائل فقهى پيچيده و بغرنج مطرح نشده بود ، لذا داراى سادگى خاص بود و به دقتها و موشكافيهاى عصرهاى متأخر دچار نشده بود . امتياز سوم . گر چه بحثهاى كلامى در عهد امويان آغاز و در عهد عباسيان رونق گرفت ولى چون در اين دوره هنوز مبارزات كلامى مانند قرن سوم به بعد شدت نگرفته بود و بعلاوه پيشوايان مذاهب حتى الامكان از ورود در اين مسائل ابا داشتند و حتى احيانا پيروان خود را از آن منع مىكردند ، لذا در اين دوره هنوز مسائل كلامى و همين طور مباحث منطقى كه از لوازم بحثهاى كلامى است در علم اصول وارد نشده بود . دورهء سوم : دورهء اختلاط 3 - 2 - 4 دورهء سوم دورهء اختلاط علم اصول با علم كلام است . اين دوره به اهل سنت اختصاص دارد . متكلمان اهل سنت مخصوصا معتزله كه بيشتر ، اهل بحث و جدل بودند در علم اصول وارد شده و آن را از مسير اصلى خود كه استنتاج احكام فرعى است تا حد
320
نام کتاب : تاريخ فقه و فقها ( فارسي ) نویسنده : أبو القاسم گرجي جلد : 1 صفحه : 320