قلت : نعم و أردت أن أسألك عن ذلك ، تا اين كه مىفرمايد : اصنع ذلك فانى كذا أصنع [1] اطلاق بلكه صريح اين روايات نيز بر معمول بودن اجتهاد در آن ازمنه دلالت دارد .
4 . پاره اى از روايات بر اين دلالت دارد كه امامان عليهم السّلام خود به ظواهر كتاب و سنت استناد مىكرده‌اند ، از جمله روايت صحيحى از زرارة وارد شده است كه : از حضرت ابى جعفر عليه السّلام سؤال مىكند : أ لا تخبرنى من أين علمت و قلت ان المسح ببعض الرأس و بعض الرجلين ؟ فضحك و قال : يا زرارة قاله رسول الله و نزل به الكتاب من الله - عز و جل - لأن الله - عز و جل - قال : * ( فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ ) * ، فعرفنا أن الوجه كله ينبغى ان يغسل ، ثم قال : * ( وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ ) * ، فوصل اليدين إلى المرفقين بالوجه ، فعرفنا أنه ينبغى أن يغسلا إلى المرفقين ، ثم فصل بين الكلام فقال : و امسحوا برؤسكم ، فعرفنا حين قال : برؤسكم أن المسح ببعض الرأس لمكان الباء ، ثم وصل الرجلين بالرأس كما وصل اليدين بالوجه فقال : و ارجلكم إلى الكعبين ، فعرفنا حين وصلها بالرأس أن المسح على بعضها ، ثم فسر ذلك رسول الله للناس فضيعوه . [2] 5 . در پاره اى از روايات برخى از مصطلحات اصولى مانند ناسخ و منسوخ ، عام و خاص وارد شده است . [3] 6 . به اطلاق آيات و رواياتى كه بر حجت بودن خبر واحد ، اصل براءت ، استصحاب و غيره دلالت دارد نيز مىتوان استدلال نمود و به كار بردن پاره اى از قواعد اصولى را براى استنباط احكام از صدر اسلام اثبات كرد . [4]

[1] . تقريرات آية اللَّه خوئى : مدارك العروة ، خلخالى ، 1 / 16 به نقل از وسائل ، باب 11 از ابواب صفات قاضى ، خبر 37 ، يعنى شنيده‌ام كه تو در مسجد مىنشينى و فتوى مىدهى ؟ گفتم : آرى و مىخواستم در اين باره از شما سؤال كنم ، بالاخره فرمود : بكن من همچنين مىكنم .
[2] . مصباح الفقيه ، حاج آقا رضا همدانى ، عمل چهارم وضو ، ص 144 . زراره سؤال مىكند : چرا مسح در وضو به جزئى از سر و جزئى از پاهاست ، حضرت به ظاهر كتاب و سنت استدلال مىكند ، به ظاهر * ( « فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ » شستن همهء صورت است ، و چون * ( « أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ » بر آن عطف شده پس همهء آنها تا مرفق بايد شسته شود و ظاهر * ( « امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ » به علت وجود باء ، مسح به بعض سر است ، و چون * ( « أَرْجُلَكُمْ » به او وصل شده پس مسح پا هم به بعض پاهاست .
[3] . نهج البلاغه ، سيد رضى ، خطبهء 83 بر حسب شمارهء شرح ابن ابى الحديد .
[4] . رسائل ، شيخ مرتضى انصارى ، كفايه ، مولى محمد كاظم خراسانى ، و همچنين ساير كتب اصول ، ابواب مذكور .

316