همچنين عاشق ثروت و مكنت و غيره . از اين توضيح به دست مىآيد كه انسان عاشق كمال مطلق است و كمال مطلق جز خداوند چيز ديگرى نيست ؛ بنا بر اين انسان عاشق خداوند است و عاشق بدون معشوق نمىتواند باشد * ( « أَ فِي الله شَكٌّ فاطِرِ السَّماواتِ وَالأَرْضِ » ) * .
و چنانچه فطرت عشق به كمال بر اصل وجود خداوند دلالت دارد ، همين فطرت و نيز فطرت تنفّر از نقص و كمبود بر توحيد و بساطت و به تعبير عرفانى بر واحديّت و احديّت پروردگار دلالت دارد ، چرا كه دانسته شد انسان بر حسب فطرت خود عاشق كمال است و از شئون فطرت عشق به كمال ، فطرت تنفر از نقص است ، اگر انسان به غذاى لذيذ علاقهء مفرط دارد ، ولى در آن غذا نقص و عيبى وجود دارد مثلا فشار يا قند خون را بيش از اندازه بالا مىبرد يا از جهتى به انسان فشار وارد مىآورد انسان از آن پرهيز مىكند ، همچنين اگر انسان به صورت زيبا علاقهء شديد دارد ، ليكن معشوق او به نقص و عيبى دچار است مثلا پاى او لنگ است يا تندخو است و يا بىسواد است بدون شك از آن اعراض مىكند و كسى را مىطلبد كه اين نقائص را نداشته باشد ، بديهى است معشوقى كه همهء كمالات را واجد است و داراى هيچ نقصى نيست كسى جز خداوند واحد و أحد نيست ، چه در غير اين صورت محتاج يا ناقص است و چنين موجودى كمال مطلق نخواهد بود .
فطرت عشق به راحتى و آسايش مطلق هم كه همهء افراد بشر بر آن مفطور شده‌اند يكى از فطرتهايى است كه بشر را به معاد رهبرى مىكند ، چرا كه تمام افراد بشر از عالم و جاهل ، وضيع و شريف ، شهرى و دهاتى اگر از آنها سؤال شود براى چه اين همه خود را به مشقت مىافكنيد همه متفق الكلمه مىگويند براى اين كه به استراحت مطلقه برسيم ، نهايت هر كسى آن را در چيزى مىطلبد يكى در تحصيل مال ، ديگرى در غذاى لذيذ ، سومى در مكان مناسب ، چهارمى در مسافرت و غيرها ، بديهى است هيچ كدام از آنها انسان را به محبوب و معشوق خويش نمىرسانند ، زيرا هر چه را ، لذت و راحت بناميم بدون شك با ناملائمات بسيار توأم است : در به دست آوردن آن ، در حال استفاده و در نتيجه و عاقبت ، بنا بر اين هر گز معشوق انسان در اين عالم يافت نمىشود ، پس ناگزير عالم ديگرى وجود دارد كه معشوق انسان در آن عالم است و آن عالم معاد است . اين فطرت را مىتوان فطرت عشق به آسايش و رفاه مطلق ناميد كه يقينا در عالمى وجود دارد و آن نيست جز عالم آخرت .
- در پايان مناسب مىدانم قسمتى از وصيت امام را در مورد دانشگاهها و دانشجويان به عرض برسانم :

305