امتياز اول .
دقت بى مانند و تحقيق بىنظير در به كار بردن مسائل اصولى در فروع فقهى ، و نيز استفاده از ادلهء عقلى و منطقى در مسائل فقه و همچنين در اصول در اين دوره با هيچ يك از دوره هاى قبل قابل مقايسه نيست .
امتياز دوم .
شيوه و روش مرحوم شيخ در تحقيقات خود ابتكارى بود ، و براى متأخران از خود اسوه و الگو قرار گرفت .
امتياز سوم .
شيخ چنان كه در فقه از اصول اهل سنت استفاده نمىكرد ، همچنين اصول خود را هم از اين اصول تهى ساخت ، همين طور پيروان او امتياز چهارم .
شيخ هم در فقه و هم در اصول از مسائلى كه تحت تأثير اخباريان مطرح شده بود استفاده مىكرد .
امتياز پنجم .
در اين دوره موارد جريان أمارات و اصول به خوبى و دقت بررسى و دسته بندى شد و تقدم و تأخر هر يك بر ديگرى روشن شد .
امتياز ششم .
مسائل مستحدثه در سالهاى اخير به طور متفرقه يا در رسائلى جداگانه مورد بحث و تحقيق قرار گرفت .
گر چه نطفهء بسيارى از مسائل بالا در دورهء قبل بسته شد ولى در اين دوره به طور كامل به ثمر نشست .
اين خلاصه اى است از امتيازات اين دوره .
3 - 9 - 3 فقهاى دورهء نهم در اين عصر با ظهور شيخ انصارى و شاگردان او روش فقهاى دورهء هشتم به اوج كمال خود رسيد . دقت نظر و موشكافى در بين فقها بيش از ادوار پيش معمول شد و مسائل اصولى كه غالبا از ادلهء عقلى نشأت گرفته بود در فروع فقهى وارد شد و دامنه مباحث اصولى و فقهى بسيار گسترش يافت .
شيخ مرتضى انصارى [1] ( 1281 ه ) .
مرتضى بن محمد امين در سال 1214 هجرى قمرى در شهر دزفول به دنيا آمد . نسب شريف او به صحابى بزرگوار ، جابر بن

[1] . مطالب اين ترجمه ( نقش شيخ در علم اصول ، ص 260 ) از مقدمهء كتاب مكاسب شيخ به قلم سيد محمد كلانتر به اختصار و تصرّف در برخى از تعبيرات آورده شده است . براى اطلاع بيشتر رجوع شود به : ريحانة الادب ، 1 / 115 ، روضات الجنات ، 665 ، مستدرك الوسائل ، 382 ، احسن الوديعه ، 147 - 150 ، الذريعه ، 1 / 87 و 449 .

265