ايشان نگه داشتم . و ديگر مخالف آن همى گويد كه ملك در آن غار ببست ، و سيصد و نه سال در آن غار بسته بود ، و خداى عزّ و جلّ همى گويد : * ( وَتَرَى الشَّمْسَ إِذا طَلَعَتْ تَتَزاوَرُ عَنْ كَهْفِهِمْ ذاتَ الْيَمِينِ 18 : 17 ) * . كه تأويل اين حديث آن است كه گفتيم ، و اگر در آن غار بسته بودى اين حديث را معنى نبودى .
فامّا عدد اصحاب الكهف ، كس از علما شك نكرده است . اهل تفسير و اخبار گفتند هفتاند و هشتم ايشان سگ ، چنان كه خداى عزّ و جلّ گفت : * ( وَثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ 18 : 22 ) * ، و همه علما چنين روايت كنند ، و اين اختلاف كه خداى روايت كرد اندر عدد ايشان نه از شك را روايت كرد كه ايدون گفت : * ( سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْماً بِالْغَيْبِ وَيَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ 18 : 22 ) * . و اين حكايت از اهل انجيل كرد و از اخبار مشركان بياميخته بودند كه سه تن بودند و چهارم سگ ، و گروهى گفتند پنج تن بودند و ششم سگ ، و گروهى گفتند هفت تن بودند و هشتم سگ . پس اين اختلاف از ايشان حكايت كرد و گفت : * ( قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ ما يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ 18 : 22 ) * . از خلق كس عدد ايشان نداند مگر اندكى از آن كسها كه من ايشان را علم دادم و بياموختم . اكنون همه علما و اهل اخبار و تفسير گرد آمدند . . . ] و همه اهل اخبار و مفسّران مقرّاند كه ايشان هفت تن بودند و هشتم ايشان سگ بود ، يكى از خبر و ديگر از كتاب . امّا خبر آن است كه مجاهد و ابن عبّاس و عكرمه رضى الله عنهم روايت كنند كه وى ايدون گفت : انَا من الْقَليلِ الَّذى اسْتَثْناه الله فى عَدَدِ اصْحابِ الْكَهْف : فَقالَ ما يَعْلَمُهُم الَّا قَليلٌ . سَأَلْتُ رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَيْه عَن عَددِهِمْ فَقال كانُوا سَبْعَةَ نَفَرٍ . و امّا آن دليل كه اندر قرآن است اين است : * ( ثَلاثَةٌ رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْماً بِالْغَيْبِ وَيَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ 18 : 22 ) * . و معنى واو اندر لغت ابتدا بود و واو را معنى بسيار است و ليكن يكى معنى ابتدا بود در نزد اهل لغت .

582