از كجا تا كجا است . چون به حدّ اندر آيند ايمن شوند ، و باز چون از حدّ بيرون شوند بترسند . آن ماهيان نيز همچنين بودند به الهام خداى روز شنبه پديد آمدندى بر لب دريا ، چون شنبه بودى بيامدندى . * ( إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً 7 : 163 ) * . پس ايشان حيلت كردند ، هم پهلوى دريا حوضى كردند بزرگ ، و از آن خويش اندر افگندند و به ميان دريا گذر كردند . چون روز شنبه ماهيان بر لب دريا آمدند ، از دريا به حوض راه ديدند و آب خوش ديدند . خويشتن را از دريا بدان حوض خوش آب افگندندى تا حوض پر شدى . و ماهى از آب طلخ و شور چون آب خوش يابد ، خويشتن را اندر افگند . پس چون حوض پر شدى آن راه كه ميان دريا و حوض بودى ببستندى .
چون ماهى آهنگ دريا كردى راه نيافتى ، اندر حوض بماندى . روز يكشنبه بيامدندى و ماهى را از حوض بگرفتندى ، تأويل كردندى كه ماهى را روز يكشنبه همى گيريم .
و به شام ميان خلق اندر پيغامبر نبود و ملك شام رحبعم بن سليمان بود و مردمان علما بودند اندر آن ده ، و همى دانستند كه اين حيلت خطاست و اين ماهى روز شنبه گرفته همى آيد . و آن علما مر ايشان را پند دادند و مردمان ايشان را گفتندى : * ( لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً الله مُهْلِكُهُمْ 7 : 164 ) * . گفتند : چرا پند دهيد مردمانى را كه خداى ايشان را به گناهان هلاك خواهد كردن به مرگ يا به عذاب كردن . علما گفتند :
* ( مَعْذِرَةً إِلى رَبِّكُمْ 7 : 164 ) * . ما از بهر عذر خويش گوييم كه هر كجا عالم بود و كسى معصيت كند يا منكرى كند ، بر آن عالم واجب است آن منكر را نهى كردن ، و آن كس را كه آن افعال بد كند پند دادن واجب است ، و اين شريعت نيز اندر دين ما واجب است .
خداى عزّ و جلّ چنين مىفرمايد : * ( وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ 9 : 71 ) * . و از پس نماز و روزه فاضلتر از آن نيست كه امر معروف و نهى منكر ، و حكما را اندر اين سخن بسيار است كه امر معروف و نهى منكر چگونه بود .
ايدون گفتند كه مردمان اندر اين جهان سه گروه‌اند : يكى سلطان است و ديگر علما و سديگر مردمان عامّه [ و ] رعيّت . و بر هر سه گروه امر معروف و نهى منكر واجب است ، سه گونه : امّا بر سلطان واجب است كه از منكرات نهى كند به گفتار يا به

535