چنان بود كه چون مردى بيابند كشته به دهى يا به شهرى يا به محلَّتى و ندانند كه او را كه كشت ، پنجاه مرد پارسا از اهل آن جايگاه بيارند و سوگند دهند تا سوگند خورند به خداى كه ما نكشتيم و ندانيم كه كشت ، اگر سوگند بخورند و كشنده را ندانند ، آنگاه حكم قصاص نبود و ديت از ديه بستانند از همه مردمان آن ديه كجا آن كشته اندر ميان ايشان بيابند ، و اين پنجاه مرد كه سوگند خورند ، اين سوگند ايشان را قسامه خوانند به تازى ، و اگر اين كشته به ميان دو ديه يابند ، بپيمايند تا از هر دو ديه به كدام نزديكتر است بدين كشته ، پس اين قسامه بر آن ديه بود كه نزديكتر بود . و اگر به مساحت هر دو يكى بود ، بر هر دو بود . و اين حكم خداى است اندر شريعت موسى ، و اندر شريعت ما همچنين است .
پس چون از موسى اين مسأله بپرسيدند ، او همچنين حكم كرد و ديت بر دو ديه افتاد ، و اختلاف كردند مردمان آن ديه گفتند : شما را بايد دادن ، و ديگر گفتند : شما را بايد دادن . و اندر ميانشان فتنه دراز گشت ، چنان كه خداى گفت : * ( وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْساً فَادَّارَأْتُمْ فِيها وَالله مُخْرِجٌ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ 2 : 72 ) * . و به ميان ايشان جنگ خاست و بيست روز خلقى بسيار كشته شدند . و اين دو تن كه عمّ را كشته بودند گفتند : ما عمّ را در گور نكنيم تا كشنده پديد آيد و او را بكشيم يا ديت بستانيم . چون اختلاف دراز شد ، اهل مصر سوى موسى آمد و گفتند : خداى عزّ و جلّ داند كه او را كه كشت ، دعا كن تا كشنده را پيدا كند و خلاف از ميان ما برخيزد .
موسى دعا كرد . خداى تعالى بفرمود كه : گاوى را بكشيد و اندامى از وى بر اين مرده زنيد تا زنده شود و بگويد كه مرا كه كشته است . موسى گفت : * ( إِنَّ الله يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً قالُوا أَ تَتَّخِذُنا هُزُواً 2 : 67 ) * . گفتند : بر ما فسوس كنى ؟ موسى گفت : * ( أَعُوذُ بِاللَّه أَنْ أَكُونَ من الْجاهِلِينَ 2 : 67 ) * . يعنى من المستهزئين . گفتا : معاذ الله كه من فسوس كنم . * ( قالُوا ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما هِيَ 2 : 68 ) * . گفتند : خداى را بخوان تا بگويد كه اين گاو چگونه است و كدام گاو است و به چه ديدار است و لون او چون است ؟ پيغمبر ما عليه السّلام گفت : * ( شدد بنى اسرائيل على انفسهم شدد الله عليهم ) * گفتا : بنى اسرائيل كار بر خويشتن سخت كردند ، خداى تعالى نيز بر ايشان سخت كرد . * ( قال إِنَّه يَقُولُ ) *

336