و به خبر اندر چنين آمده است كه اين تكبير كه به عيد گوسفندكشان بگويند ، اين سه تن تأليف كرده‌اند : جبريل امين و ابراهيم خليل و پسر ابراهيم ، ذبيح . و هر كه در آن روز تكبير بسيار كند ، روز رستخيز اين سه تن شفيع او باشند نزد حقّ سبحانه و تعالى . و زى ابراهيم وحى آمد كه اين پسرت را بگوى كه اندر اين ساعت از من حاجتى بخواهد تا روا كنم . پسر روى سوى آسمان كرد و گفت : يا رب ! هر كه از مؤمنان پيش تو آيد با گناه بسيار و در ايمان وى تقصير نبود ، تو آن گناهان وى ببخش .
پس خداى عزّ و جلّ آن كبش به ابراهيم داد تا قربان كند . كبش از دست پسر بجست و از آن كوه فرو شد و به كوه منا بر شد ، آنجا كه امروز جاى قربان است و حجّاج قربان كنند آنجا و سنگ اندازند . و خداى عزّ و جلّ خواست كه جاى قربان اين كوه منا باشد . كبش برفت و آنجا بايستاد كه نخستين روز سنگ اندازند . ابراهيم سنگ برگرفت و بينداخت ، كبش برفت و آنجا شد كه روز ديگر سنگ اندازند .
ابراهيم هفت سنگ ديگر بينداخت از پس وى و كبش بايستاد و ابراهيم فراز شد و او را بگرفت و قربان كرد ، آنجا كه امروز جاى قربان است . خداى عزّ و جلّ گفت : * ( وَفَدَيْناه بِذِبْحٍ عَظِيمٍ 37 : 107 ) * . حقّ تعالى آن كبش را بزرگ خواند نه بزرگى كبش خواست ، بلكه بزرگى آن فدا خواست ، و آن سنّت را كه ابراهيم را بماند . پس خداى عزّ و جلّ بر ابراهيم ثنا كرد و گفت : * ( إِنَّ هذا لَهُوَ الْبَلاءُ الْمُبِينُ 37 : 106 ) * . گفت : اين بزرگ آزمايشى بود كه ابراهيم را بدان مبتلا كرديم ، و دل ابراهيم نگاه داشت و فرزند به من سپرد و نذر مرا وفا كرد . و من جزاى او را بدادم و فدا دادم تا پسر را نبايست كشتن و كشتن كبش از وى بپسنديدم . پس گفتا : * ( كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ 6 : 84 ) * . چنين پاداش دهيم نيكوكاران را .
و خبرهاى مختلف آمده است در حديث كبش و كشتن كبش . گروهى گفتند كه آن كبش بود . گروهى گفتند : خداى عزّ و جلّ جبريل را فرمود تا آن كبش كه پسر آدم هابيل قربان كرده بود و خداى از وى پذيرفته و اندر بهشت همى چرا كرد ، تا آن را از بهشت بيرون آورد و به ابراهيم آورد ، تا آن را قربان كرد از بهر فرزند خويش .

175