عليه السّلام از مرسلان بود از آن كسها كه جبريل سوى ايشان آمدى بمشافهه و او را از خداى عزّ و جلّ پيغام دادى .
پس چون فرمان ذبح آمدش كه پسر را ذبح كن ، و او را به خواب بنمود ، جبريل را نفرستاد كه او را بمشافهه بگفتى . بدين اندر دو حكمت است و دو معنى : يكى آن است كه پيغامبرى گونه گونه است چنان كه گفتيم : يكى به مشافهه و ديگر آواز و سديگر خواب . و مرسل را همه نوعها به نوبت گرد آيد ، و آنكه مرسل نبود ، او از پيغامبرى يك دو نوع بود ، يا آواز [ يا ] خواب ، امّا مرسل را پيغام بود و هم آواز و هم خواب . پس ابراهيم را مشافهه جبريل بود . خداى تعالى خواست همه گونه ها به نوبت وى را جمع بود .
نبينى كه پيغامبر ما عليه السّلام مرسل بود و جبريل عليه السّلام او را بمشافهه پيغام آورد از خداى ، و قرآن آورد ، و بسيار چيزها نيز به خواب بنمود او را ، چنان كه روز حديبيه كه به مكّه آمد با ياران از مدينه ، بر آنكه به مكّه اندر شود و حجّ كند و عمره كند ، و هفتاد شتر آورده بود كه به مكّه بكشد و به قربان كند و باز گردد ، همچنانكه مردمان يمن و شام و هر گروهى آمدندى و حجّ كردندى و بازگشتندى و كس ايشان را باز نداشتى ، و نيز پنداشت كه كس او را باز ندارد . چون به حديبيه فرود آمد ، مردمان مكّه كس بيرون فرستادند و او را به مكّه اندر نهشتند ، و او عثمان ابن عفّان را به مكّه اندر فرستاد تا با ايشان صلح كند بران شرط كه ديگر سال باز آيد و ايشان مكّه را از بهر او خالى كنند و او با ياران خويش اندر آيد و حجّ بكند و سه روز به مكّه باشد و باز گردد . و صلح نامه بنوشتند به حديبيه ، چنان كه به اخبار مغازى اندر است .
و روايت كنند كه پيغامبر عليه السّلام آن اشترها را همه به حرم اندر قربان كرد و بازگشت ، و ياران پيغامبر عليه السّلام از آن سخت شكسته دل شدند و پژمرده بازگشتند . و اين حديث به جايگاه خويش ديگر باره گفته آيد بشرح و بسط . پس پيغامبر عليه السّلام به راه اندر به خواب ديد چنان كه او با همه ياران به مكّه اندر شد [ ى ] ايمن و حجّ كرد [ ى ] و سر بسترد [ ى ] . . . و خداى تعالى توانست كه او را به

167