بلعمى ، و گويا توقيعات بلعمى ، چنان كه سياق كلام ظاهرا بر آن دلالت دارد به عربى بوده است نه به فارسى . و ذكر ياقوت و سبكى ( لابد نقلا از مآخذ قديمه ) او را در عداد بلغاء نيز دالّ بر همين مطلب است ظاهرا ، و چيزى كه مرا سابق به اشتباه انداخته بود و مراد مؤلَّف را ابو على بلعمى انگاشته‌ام ، لابد ترجمهء تاريخ طبرى بوده است كه او را در نظر من از ادبا جلوه داده بوده است . و حال آنكه به احتمال بسيار بسيار قوى ترجمهء تاريخ طبرى فقط به سعى و اهتمام و عنايت او بوده است نه به قلم شخص او مستقيما ، وانگهى بيان عبارت مؤلَّف - كما ذكرنا - در تعداد نويسندگان به عربى است ظاهرا نه به فارسى . » ( محمّد قزوينى . همان جا . صص 24 - 23 ) به دنبالهء همين گفتار است نوشتهء علَّامهء قزوينى :
« به فرمان اين ابو الفضل بلعمى ( پدر ) بود كه كليله و دمنه از عربى به فارسى ترجمه شد ، و به فرمان همو ، رودكى آن را به نظم در آورد ، چنان كه فردوسى بدان تصريح مىكند - شاهنامه ، طبع بمبئى ، 4 : 36 - و در مقدمهء قديم شاهنامه هم ذكر اين مطلب عينا شده است با قدرى تفصيل بيشتر ، و نيز ثعالبى در غرر اخبار ملوك الفرس و سيرهم ، طبع زتنبرگ ، ص 633 ، گويد : « و لم يزل الكتاب ( اى كليلة و دمنه ) مخزونا عند ملوك الفرس حتّى نقله ابن المقفّع الى العربيّة ، و الرودكى بامر الامير نصر بن احمد الى الشعر بالفارسيّه . » و از اينجا معلوم مىشود كه امر كردن ابو الفضل بلعمى رودكى را به نظم كليله و دمنه نه از جانب خود او بوده است بل به امر مخدومش نصر بن احمد سامانى بوده است .
و ذكر پدر و پسر مكرّر اندر مكرّر در يتيمة الدهر مىآيد ، رجوع كنيد به انساب سمعانى در تحت بلعمى ، و بلعمى اوّل يعنى ابو الفضل بلعمى ممدوح رودكى بوده است . . . » ( چهار مقاله . تصحيح مجدّد استاد شادروان دكتر محمّد معين . ص 24 ) استاد شادروان محمّد پروين گنابادى كه در زنده گردانيدن « تاريخ بلعمى » اثر

مقدمه 16