بسيار تعجب ميكنيم كه چگونه يك تن توفيق نوشتن اين همه كتب - آن هم كتب علمى و تاريخ كه هر يك در نوع خود بى نظير است - يافته است . ميخوانيم كه يكى از دانشمندان در حق طبرى ميگويد : « بر روى صفحهء پهناور زمين مردى دانشمندتر از پسر جرير نشان ندارم . » [1] باز هم شايد گمان كنيم كه تنها علت پيروزى و كاميابى طبرى در رسيدن بمقامات عاليه علمى هوش و استعداد خدادادى باشد ولى اگر شرح زندگانى علمى و كيفيت مسافرتهاى دور و دراز او را براى فرا گرفتن مسائل علمى و حتى يك خبر و يك روايت بدقت مطالعه كنيم خواهيم فهميد كه راه و روش تحصيلى طبرى را بدان مقام رسانده است و هر كس در زندگانى تحصيلى چنان روشى اتخاذ كند بمقامى نظير مقام طبرى در علم خواهد رسيد .
نويسندهء اين اوراق نيز مانند بيشتر از مردم تا مدتها برين عقيده بود كه تنها علت رسيدن مردمان نامى و بزرگ دنيا بدرجات شامخ علمى و هنرى همانا هوش و استعداد اضافى آنان نسبت به ديگران بوده است . ولى پس از تحقيق و مطالعه در احوال و زندگانى تحصيلى و علمى دانشمندان و آگاهى يافتن از چگونگى راه و روش آنان در دوران دانش اندوزى پى بردم كه گمانم درين موضوع بر خطا و انديشه‌ام نادرست بوده است . زيرا با اذعان اين حقيقت كه تا اندازه‌اى هوش و استعداد طبيعى مردمان دخالت در پيشرفت آنان دارد معهذا بايد قبول كنيم كه آنچه بيشتر مؤثر است راه و روش خاصى است كه مردمان در راه كسب علوم و آداب و صنايع براى خود انتخاب ميكنند .
از كسانيكه بهترين روش و اسلوب را در زندگانى خود اختيار كرده و در تمام شئون زندگى از آن پيروى مينموده است محمد بن جرير طبرى است كه يكى از ستارگان درخشان آسمان دانش و فرهنگ ايران و يكى از مردان بزرگ اسلام و نوابغ روزگار شمرده مىشود ، ازينرو نگارنده اين سطور بران شد كه رساله‌اى در احوال و اخلاق و سيرت و روش تحصيلى و آثار و مؤلفات گرانبها و نفيس وى فراهم آورد

[1] معجم الادباء ياقوت حموى و انساب سمعانى نقل از قول ابو بكر محمد بن خزيمه

6