دارند ( رجوع به ورقه هاى « توبه و اثر گناهان » ) . وقتى ما واقعاً مؤمن هستيم كه به آثار گناهان اعتراف و تصديق داشته باشيم .
متأسفانه بعضى اينطور خيال مىكنند كه گناه خوشبختى است ولى چون خداوند نمىخواهد كه بشر دو خوشبختى داشته باشد هم در دنيا و هم در آخرت و بايد از دو خوشبختى يكى را انتخاب كند ، از اين جهت هر كه در دنيا خوشبخت شود ، به جرم اين خوشبختى بايد در آن جهان عذاب بكشد . اين است طرز تصور مردم از گناه كه مستند به يك همچو فكر غلطى است . اين است كه گناهان را عين خوشبختيها مىدانند و حال آنكه مطلب برعكس است خوشبختى گناه نيست يا گناه چون خوشبخت كننده است گناه نيست ، بلكه بدبختى گناه است و به تعبير ديگر گناه چون موجب بدبختى است گناه است .
به هر حال گناهان آثار دارد : روحى و جسمى ، مستقيم و غيرمستقيم . گناهان اجتماعى بدبختيهاى غيرمستقيم است ، يعنى اولًا و ابتدائاً اثر گناه عايد اجتماع مىشود ولى بعد چند برابر شده و برمىگردد . در اجتماع قانون محاكات و مشابهه حكمفرماست .
اجتماع ، هم خوبى را چندبرابر مىكند و هم بدى را . افراد اجتماع هر كدام به منزلهء آيينه اى نسبت به ديگرى مىباشند و آنچه در ديگران است حكايت مىكنند ( رجوع شود به ورقهء « ايمان به حقايق دين شأن اقليت پخته است » ) .
2 . گفتيم كه بعضى خيال مىكنند كه خدا انسان را ميان دو خوشبختى يا دو بدبختى مخير كرده است . اولًا اين مطلب فى حد ذاته درست نيست . پيغمبر اكرم و هيچ پيغمبرى به مردم نگفت ايهاالناس ! شما براى اينكه در آن جهان خوشبخت شويد بياييد و در اين دنيا متحمل بدبختى بشويد . برعكس ، بدبختى دنيا را معلول تمرد از پيشنهادهاى خود ذكر كردند . در اسلام كه يك دين اجتماعى است نويدهاى بزرگ دنيايى است : * ( وَنُريدُ أنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضْعِفوا فِى الاْءرْضِ

494