رجوع شود به ورقه هاى « بيمارى روحى و روانى » و ورقه هاى « يادداشت عبادت » .
سعهء ميدان زندگى و ايجاد كانونى از لذت معنوى :
ح . يكى ديگر از آثار ايمان اين است كه ميدان زندگى را بر انسان وسيع مىكند و كانونى از لذت درونى به انسان مىدهد ، بر خلاف بى ايمانى كه : « وَمن أعْرَضَ عَنْ ذِكْرى فَإنَّ لَه مَعيشَةً ضَنْكاً وَنَحْشُرُه يَوْمَ الْقِيمَةِ أعْمى » .
روشندلى :
ط . يكى ديگر از آثار ايمان ، روشنى دل است . مؤمن جهان را روشنتر مىبيند .
ايمان به پيروزى :
ى . يكى ديگر اميدوارى به حق و حقيقت است . مؤمن مىداند كه حق پيروز است و تلاش در راه حق و راه باطل يك جور نيست اگر انسان در راه حق و درستى گام بردارد ، نيرويى هست كه او را تأييد مىكند . * ( إنْ تَنْصُرُوا الله يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أقْدامَكُمْ . ) * خوشبينى به نظام عالم :
يا . يكى ديگر از آثار ايمان ، خوشبينى به نظام عالم و رضايت و انطباق با محيط عالم است . رجوع شود به ورقه هاى « بدبينى » و ورقه هاى « جهان » .
تأييد عقل در تزاحم مطبوع و مصلحت :
يب . يكى ديگر اين است كه در تزاحم و تعارض مطبوع و مصلحت كه طبع طرفدار مطبوع و عقل طرفدار مصلحت است ، بهترين مؤيد و تقويت كنندهء عقل است .
تقوا در نهان .
احسان بىطمع .
شجاعت بىنظير :
در كتاب « قرائت » سالمندان گفتيم كه تقوا و عفت در نهانخانه ها و احسان و نيكوكارى در نهايت بىطمعى ، شجاعت و فداكارى و قيامهاى حيرتانگيز در برابر جباران و فراعنه ، همه از آثار خاص ايمان به خداست .
زور ، پول ، علم ، صنعت ، نظم و ديسپلين ، تربيت و تلقين نمىتواند جاى ايمان مذهبى را پر كند :
حيرت انگيزترين داستانها در اين زمينه ها در تاريخ اهل مذهب پيدا مىشود ، و گفتيم : نه زور و نه پول و نه علم و نه صنعت و نه نظم و تشكيلات و نه تربيت و تلقين و نه چيز ديگر نمىتواند جاى دين را پر كند . البته منظور اين نيست كه دين جاى آنها را پر مىكند ، و هر اندازه زور و پول و علم و صنعت و نظم و تشكيلات و تربيت و تلقين زيادتر بشود و تمدن به اصطلاح توسعه پيدا كند احتياج به نيروى ايمان بيشتر مىشود .

473