و مأمون كه كنيزى هديه فرستاد و حضرت آن را پس فرستاد و اشعارى سرود ، چون پيرى پايان كار و روزهاى آخر چراغ حيات تلقى نمىشود .
د . يكى ديگر از آثار و فوايد ايمان زايل كردن وحشت مرگ به معنى وحشت نيستى است به عبارت ديگر تغييردادن مفهوم مرگ است از نيستى به تحول و تكامل ، زيرا اين منطق و جهان بينى مفهوم مرگ را از نيستى تبديل مىكند به انتقال از نشئه اى به نشئهء ديگر . انسان غريزتاً از نيستى وحشت دارد . ايمان به انسان اين عقيده را مىدهد كه مرگ انتقال است . در اين صورت اگر انسان فاسدالعمل باشد از مرگ مىترسد ، نه به معنى وحشت از نيستى بلكه به معنى وحشت از شكنجه و عذاب ، ولى اگر صالح باشد آرزوى مرگ مىكند و مىگويد : مرگ اگر مرد استگو نزد من آى - تا در آغوشش بگيرم تنگ تنگ . . . رجوع شود به ورقه هاى « مرگ » .
پشتوانهء اخلاق :
ه . يكى ديگر از آثار ايمان اين است كه پشتوانهء اخلاق است . آدم باايمان مىتواند اخلاق محكم داشته باشد ، يعنى اخلاقى كه نه شهوات خودش آن را متزلزل كند و نه ترسها و تهديدهاى ديگران ، زيرا اخلاق همواره از دو ناحيه تهديد مىشود : از ناحيهء مطامع و از ناحيهء مخاوف و تهديدات . رجوع شود به ورقه هاى « اول الدين معرفته » .
پشتوانهء عدالت :
و . يكى ديگر از آثار ايمان اين است كه پشتوانهء عدالت است . در ورقه هاى « عدالت اجتماعى » گفتيم كه فرق انبيا و ساير مصلحين اين است كه آنها تنها قانون عادلانه آوردند يا خواستند بياورند ولى انبيا علاوه بر آن ، ايمان به عدالت و احترام حقوق را نيز آوردند .
جلوگيرى از عوارض ناگوار عصبى و روانى :
ز . يكى ديگر از آثار ايمان اين است كه مانع بيماريهاى عصبى و روانى است . در شمارهء « ب » گفتيم كه ايمان مصائب را قابل تحمل مىكند . آن از نظر مقدار رنجى بود كه انسان مىكشيد . اكنون از نظر عوارض عصبى و روانى است كه بعداً پيدا مىشود . براى اين جهت

472