إسم الكتاب : يادداشتهاى استاد مطهرى ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 516)

به طوركلى چنين نيست كه افكار و معتقدات انسان به منزلهء توده اى انباشته از گندم يا جو كه روى هم ريخته باشند بوده باشد [1] . ايدئولوژى در مورد خواسته هاى ماوراء فردى و شخصى است كه احياناً فدا شدن فرد و گذشت از منافع فردى را توأم است . لهذا احزاب و دستجاتى كه به خاطر منافع فردى و شخصى در يك جا جمع مىشوند و هدف همه اين است كه خودش در سايهء اين تجمع به نوايى برسد و ايمان و عقيده اى در كار نيست ، هرچند مرامنامه و اساسنامه در كار باشد و هرچند رنگ و شكل ايدئولوژى داشته باشد واقعاً ايدئولوژى نيست . به عبارت ديگر ايدئولوژى به انسانيت انسان و حيات انسانى او مربوط است نه به حيوانيت او و زندگى حيوانىاش . پس عناصر ايدئولوژى فكرى است نه حسى ، احساسات عالى است نه طبيعى غريزى مادى .
نقص اساسى اگزيستانسياليسم :
از اينجا معلوم مىشود كه علم كافى نيست كه پايه گذار و سازندهء ايدئولوژى باشد ايمان ، عشق ، ايده ، عقيده و بالاخره يك امر مقدس و قابل پرستش و ستايش و ما فوق منافع فرد بايد در كار باشد . پس اولًا به طوركلى فعاليتهاى فكرى و انديشه اى بشر به صورت دستگاه يا دستگاهها كار مىكند ، ثانياً آنگاه به يك دستگاه فكرى « ايدئولوژى » مىتوان گفت كه ايمانى فوق سودجويى فردى در كار باشد ، بر خلاف اگزيستانسياليسم كه مىخواهد ايدئولوژى منهاى ايمان به وجود آورد .
تنها هستهء مركزى داشتن و كلى بودن افكار كافى نيست . ايدئولوژى در زمينهء انديشه هاى عملى انسان است نه انديشه هاى نظرى از قبيل فيزيك و شيمى و رياضيات و فلسفهء نظرى و غيره ، بلكه از نوع فن و سازندگى است ، از نوع اخلاق است كه علم دستورى است . بلى ، يك سلسله افكار و عقايد و جهان بينى است كه مبنا و مايهء ايدئولوژى است .
مثلًا اعتقاد به خدا و آخرت و خيربودن نظام و غيره پايه و مبناى ايدئولوژى است .

[1] . رجوع شود به [ پاورقى صفحهء 454 ] راجع به اينكه انسان هرچه تكامل يابد اين نظم بيشتر مىشود .

451