مناطق جديد جغرافيايى ، كشف راههاى تازهء دريايى ، اختراع قطب نما و صنعت چاپ و . . . چهرهء اقتصادى اروپا عوض شد و به دنبال آن مظاهر زندگى اجتماعى از جمله آرمانها نيز دگرگون گشت ، و وقتى انقلاب صنعتى در اروپا روى داد و اقتصاد به كلى عوض شد همه چيز در جوامع آن قاره به يكباره رو به دگرگونى نهاد تا وضع به امروز رسيد .
در كشور ما نيز چنان كه مىبينيم و مىدانيم دگرگونى در زندگى اقتصادى روى داده است و به جايى رسيده كه وارد مرحلهء دوم صنعت شده است . ولى تفاوت ايران با اروپا در اين است كه گرچه از راه تغيير و تحولات اقتصادى ، روابط اجتماعى و انديشه و آرمانهاى ديرينه در كشور ما از بين رفته و يا متزلزل گشته است ، جاى آن خالى مانده و آرمانى كه بتواند هماهنگ با مقتضيات اجتماعى ايران بوده و از دل سرزمين ما و فرهنگ ما تراويده باشد [1] به وجود نيامده است و از اين جهت اجتماع امروز ايران دچار سرگردانى شده است ، سرگردانى آرمانى . جوان ايرانى سرگردان است كه از آرمانهاى مذهبى پيروى كند يا آرمانهاى حزبى يا آرمانهاى فلسفى ، و از اين جهت در هر مرحله از سالهاى جوانى به يك آرمان رو مىكند .
آرمانهاى جهان غرب :
شايد در اينجا گفته شود كه ما براى راحت كردن فكر خود بهتر است همانطور كه صنعت را از اروپا مىآوريم و قوانين خود را از اروپا برمىگزينيم و خلاصه همه چيز خود را از اروپا الگوبردارى مىكنيم ، در مورد آرمان نيز چنين كنيم و يك آرمان اروپايى را بگيريم و در كشور خود پياده كنيم .
اين سخن اشتباه است و بسيار هم اشتباه است . بخش بزرگى از

[1] . ديگر با اين منطق چه لزومى دارد بلكه چه معنى دارد كه از دل سرزمين ما تراويده باشد ؟

437