تمنّى است . افسانه ها را حس تمنّى و ارضاء خاطر انسان ساخته است ، همان طورى كه گاهى نفس براى ارضاء خود راه جنون پيش مىگيرد ، در همهء افراد راه تمنيات غيرعملى را پيش مىگيرد كه اصلًا با عقل و عمل سازگار نيست . و ثانياً طول املهاى مذموم آنهاست كه انسان وقت را وسيع فرض مىكند و اجل را دور ، و كارهاى لازم و ضرورى را به حسب وقت بعد از يك سلسله كارهاى غيرلازم قرار مىدهد . چنين فرض مىكند كه هشتاد سال ديگر هست و بعد از هشتاد سال ديگر به كار آخرت خواهد پرداخت ، مثلًا توبه را به تأخير مىاندازد كه فرمود : « لاتكن ممن يرجوالاخرة بغيرالعمل و يرجّى التوبة به طول الامل » . البته براى كارهايى نظير توبه يك روز هم نبايد طول امل داشت و قضيهء « الا و ان اسامة طويل الامل » درست است ، حتى يك روز را هم نبايد قطعى فرض كرد . بايد اينطور گفت به طرف كه اگر فرض كنيم از عمر تو يك سال و يا يك ماه و يا يك هفته و يا يك روز باقى مانده ، كدام كار را لازمتر مىشمارى كه انجام دهى ؟ طول امل يعنى اينكه انسان هميشه فكر مىكند كه هنوز وقت زياد دارد براى كارهايى كه اگر مىدانست وقت ندارد حتماً آنها را مقدم مىداشت .
اساساً اگر آدم كار بسيار لازمى دارد كه نمىداند چه وقت او را مىخوانند و قبلًا بايد مقدمات آن كار را فراهم كند ، آدم عاقل در همان اول فرصت ، آن كار لازم فوتى را انجام مىدهد و [ خود را ] راحت مىكند و اگر فرض كند كه ان شاء الله وقت باقى است آدم احمقى است .
حالا بايد ديد فرق كار لازم و غيرلازم چيست ؟ كار لازم يعنى كارى كه بعد از فراخواندن به آن جهان هم لازم است . كار غيرلازم يعنى كارى كه براى همين دنياست و اگر فوت شد نقصى در كار آخرت وارد نمىآورد . همهء مباحات در طيبات دنيا از اين قبيل است .
بهترين مثال طول امل آن است كه سعدى در باب سوم ( گلستان ) حكايت 22 آورده :

42