در اينجا خود را به كنارى كشيده‌ايم و از دريچهء انسانيت مىنگريم و مسأله جانشين سازى به هيچ وجه وجود ندارد . اگر شق اول است ، پس آن كه در طبقه شمر و يزيد و چومبه است و دستش مىرسد كه بزند و بكشد و به مسلسل ببندد و با ستمگران احساس همدردى و همدلى مىكند با آن كه با ستمكشان احساس همدردى مىكند هيچ تفاوتى ندارد ، همدردى هر دوشان ناشى از جانشين سازى و غريزه حب ذات است . باز مكتب انسانيت بايد به اين پرسش پاسخ بدهد .
مكتب نيچه و ماكياول صريحاً طرفدار انسانيت نمىباشند :
پس آن مكتب مكتب انسانيت است كه اولًا بتواند به اين پرسشها پاسخ صحيح براساس اصالت انسان بدهد و ثانياً مكتب خويش را براساس اين اصالتها تنظيم كرده باشد .
33 . مكتب نيچه و مكتب ماكياول قطعاً مكتب انسانيت به شمار نمىرود . ممكن است كسى از اين مكتبها طرفدارى كند ولى اينها براساس ديگرى غير از انسانيت تأسيس شده‌اند .
مسأله اينكه آيا مقدسات بشر وابسته به شكم است و پايينتر از شكم يا نه ؟
اين مسأله را نيز مكتب انسانيت بايد پاسخ دهد :
34 . آيا مسأله دانش و مسأله شكم يا پايينتر از شكم ، مسأله احسان و خدمت و مسأله شكم و پايينتر از شكم ، و مسأله فداكارى و مسأله شكم و پايينتر از شكم ، مسأله هنر و مسأله شكم و پايينتر از شكم مسائل مجزايى هستند يا نه ، وابسته به يكديگرند بلكه بالاتر از وابستگى ، تابع و طفيلى مسأله شكم و پايينتر از شكم مىباشند ؟
مكتب انسانيت بايد به اين پرسش پاسخ بدهد . خلاصه مسائل مربوط به دانش ، زيبايى ، اخلاق و وجدان ، پرستش و تقديس و تسبيح مجزا از شكم و پايينتر هستند يا نه ؟ .
مسأله عشق صادقانه به سپاسگزارى :
35 . مسأله پاداش و اينكه بشر هر چيزى را براى پاداشى مىكند و يا عشق صادقانه اى به خدمت و سپاسگزارى و نيكى و زيبايى و دانش دارد ، مصداق كلام مولى است : « ما عبدتك خوفاً من نارك ولا طمعاً فى جنّتك بل وجدتك اهلًا للعبادة فعبدتك » ، اين مسأله اى است كه مكتب انسانيت بايد به آن پاسخ بدهد .
پرسش دوم :
36 . بعد از آن كه پاسخ پرسشهاى مربوط به اصالت ارزشهاى انسانى انسان را دريافت كرديم ، پرسشى راجع به خود انسان و ماهيت

394