إسم الكتاب : يادداشتهاى استاد مطهرى ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 516)

رجوع شود به ورقه هاى « روح » و رساله ( ولايت ) آقاى طباطبايى و ( اين است مذهب من ) و ورقه هاى « يادداشت قرآن و انسان » شماره 9 و 12 و 14 و 19 .
12 . مسأله الهامات فطرى انسانى و بررسى آن و مسأله وجدان انسانى نه تنها از جنبه محرك بودن جنبه اخلاقى بلكه از جنبه فطرى بودن الهامات .
13 . اصالت انسان يا هومانيسم يعنى چه ؟ و چه شكلهايى به خود گرفته است ؟ آيا مكتب سوفسطائيان كه گفتند مقياس همه چيز انسان است انسان را بالا برد يا پايين ؟ به عقيدهء ما اين مبالغه در هومانيسم نيست ، قصور درباره آن است زيرا واقع نمايى انديشهء انسان را از او گرفتند . و اين تعبير پرطنطنه توخالى است زيرا همه چيزى نيست تا انسان مقياس آنها باشد . سر انسان را شيره مالى كردند .
14 . آيا در انسان ، مقام عقل بالاتر است يا مقام قلب ؟ فكر يا عواطف ؟ انسان عقلى چگونه انسانى است و انسان عاطفى چگونه ؟ و بالاخره عقل يا عشق ؟ فلسفه يا عرفان ؟ آيا عقل بايد حاكم بر قلب باشد يا برعكس ؟ ( رجوع شود به ورقه هاى « مكتب انسانيت » ) .
مسألهء سومى هم در انسان هست و آن اراده و توانايى است ، پس آيا عقل يا عشق يا اراده ؟ آيا فلسفه يا عرفان يا اخلاق و عبادت و تربيت اراده ؟ .
15 . نقش دين در حكومت بر انسان و اينكه انسان تحت تأثير جبرى عواملى است كه برخى بيولوژيكى و طبيعى است ( وراثت ) و برخى تاريخى يا اجتماعى است ( محيط و عوامل آن كه برخى تاريخى است و مربوط به گذشته است و برخى جديد و پديدهء عصر است ) و برخى ديگر غريزى و حيوانى است . و اينكه علم حاكم بر عوامل بيولوژيكى ( تا حدى ) و عوامل تاريخى و اجتماعى است ( تا حدى ) و محكوم عامل غريزى است و دين حاكم بر اين عامل است و جلو جبر آن را مىگيرد ( مقدمه جلد اول ( محمد خاتم پيامبران ) ) .
16 . قواى حاكم بر انسان : عقل ( اعم از نظرى كه اكتسابىاش

361